Doktorat w formie komiksu? Dlaczego nie?! Nick Sousanis, amerykański badacz komiksu i sztuki wizualnej, uczeń Barta Beaty’ego (w Polsce nakładem Timof Comics ukazała się książka „Książka kontra sztuka” tego autora), wyniki swojej pracy zebrał właśnie w postaci albumu graficznego, wydanego pod zagadkowym tytułem „Odpłaszczenie” (ang. „Unflattening”) przez oficynę Prószyński i S-ka.
Czym więc jest tytułowe „odpłaszczenie”? W swej pracy Sousanis zastanawia się przede wszystkim nad zachodzącymi w naszym umyśle procesami, które ze zbioru uporządkowanych linii i punktów wyodrębniają pełny obraz. W dodatku, dzięki zastosowaniu kilku trików, możliwe jest stworzenie iluzji trzeciego wymiaru, mimo że obraz de facto nadal jest płaski. To właśnie w tym momencie mamy do czynienia z tytułowym neologizmem. Oczywiście autor nadal gra tu z czytelnikiem. Moment „odpłaszczenia” obrazu otwiera bowiem pole do kolejnych pytań, aż po ostateczne: czy istnieją inne wymiary, których z uwagi na naszą niedoskonałość nie potrafimy dostrzec.
Punktem wyjścia może być tu przytoczenie historii płaszczaków, stworzeń funkcjonujących jedynie w świecie dwuwymiarowym. Jak wytłumaczyć płaszczakom pojęcie trójwymiarowości? Przekładając to na nasze postrzeganie rzeczywistości – jak zrozumieć czwarty i kolejne wymiary (zakładając, że istnieją) w ujęciu naszego aparatu poznawczego?
Zagadnienia te nie są jedynymi frapującymi autora „Odpłaszczenia”. Sousanis wiele miejsca poświęca teorii postrzegania sztuk wizualnych, w tym komiksu. Wkracza tu więc w obszar badań poetyki komiksu (odwołując się chociażby do słynnej pracy Scotta McClouda) czy kogniwistyki. Tym samym szuka odpowiedzi nie tylko na pytanie, jak zbudowany jest komiks, ale przede wszystkim, co decyduje, że zbiór poszczególnych kadrów układa się w opowieść (zainteresowanych odsyłam do wstępu do „Wprowadzenia do kognitywnej poetyki komiksu” Pawła Gąsowskiego).
Dzieło Nicka Sousanisa nie jest więc albumem prostym w odbiorze. Mocno zdziwi się ten, kto w „Odpłaszczeniu” będzie szukał odpowiedzi na „Zrozumieć komiks” McClouda. Sousanis patrzy na komiks, czy nawet szerzej: na sztuki wizualne, z zupełnie innej perspektywy, szukając potwierdzenia swych teorii w niezwykle bogatej literaturze. Tym samym „Odpłaszczenie” to doskonała okazja do poszerzenia wiedzy w zakresie teorii komiksu, choć zdecydowanie wskazana jest tu znajomość podstaw.
Karol Sus
Scenariusz: Nick Sousanis
Rysunki: Nick Sousanis
Wydanie: I
Data wydania: Marzec 2018
Tłumaczenie: Adrian Markowski
Druk: czarno-biały
Oprawa: twarda
Format: 195×265 mm
Stron: 208
Cena: 67,90 zł
Wydawnictwo: Prószyński i s-ka
ISBN: 9788380694415
