Swoją najnowszą powieść Brygida Helbig rozpoczyna od trupa. Wychudzonego, bezbronnego, który właśnie ubierany jest przez siostry zakonne w czarną, bezkształtną szatę. To ciało już nie protestuje. Zresztą ciało nigdy nie było ważne dla jego właściciela. Często powtarzał – za wschodnimi myślicielami – że jest ono tylko ubraniem, okryciem bez znaczenia. I wiedział, o czym mówi – niewielu doświadczyło tak intensywnego braku związku ze swoim ciałem, ciągle niepasującym, nigdy właściwym dla tego, co w nim siedzi.
Dwie wersje tytułu książki: „Inna od siebie” lub „Inny od samego siebie” znakomicie oddają brak harmonii w życiu Marii Komornickiej/Piotra Odmieńca Własta. Symboliczne zrzucenie sukni i zmiana nazwiska (wymyślonego zresztą przez matkę, która dała drugie życie swojemu dziecku) – z tego najbardziej znana jest do dziś poetka – nie dały szczęścia, nie usatysfakcjonowały. Tak czy owak była/był „inna/innym”, kimś niedopasowanym i nieakceptowanym albo przez siebie, albo innych. Stała się odmieńcem, ale w zupełnie innym znaczeniu, niż było jej zamiarem. „Odmieniec” to przecież ktoś odmieniony, nowy, jednak codzienność okazała się brutalniejsza i „Odmieniec” stał się dziwakiem, kimś anormalnym.
Brygida Helbig stworzyła niezwykłą narrację, w której przygląda się życiu Marii Komornickiej. Przygląda się uważnie, szukając momentu czy znaku wskazującego na przyczynę przemiany. Zanim poetka w 1907 roku, jako trzydziestojednoletnia kobieta, spaliła swoją suknię i zmieniła nazwisko na męskie, była czarującą dziewczyną, osobą głodną świata, wyprzedzającą swoje czasy feministką. Metamorfoza przyniosła jedynie zamknięcie w zakładach opieki i psychiatrycznych oraz funkcjonowanie w rodzinie jako „Dziadzio Piotr”. Pytanie o przyczynę decyzji i konsekwencje zostaje oczywiście otwarte. Helbig daje podpowiedzi i możemy próbować obwinić o to czasy, kulturę, w jakiej poetka wzrastała oraz społeczeństwo.
Komornickiej/Włastowi przyglądamy się z trzech perspektyw: biografii (także rodziny), życia literackiego oraz recepcji twórczości poetki i jej postaci na przestrzeni lat. Helbig – jako literaturoznawczyni – nie tylko stara się zrekonstruować świat i codzienność Komornickiej, ale także cytuje jej twórczość, listy od niej i do niej, wypowiedzi rodziny. Pisarka improwizuje na postawie fragmentów twórczości poetki/poety, źródeł dotyczących jej/jego życia, z kolekcji skrawków szyje wciągającą opowieść o metamorfozie i egzystencji wśród nieprzychylnego społeczeństwa. Pokazuje Marię/Piotra z różnych stron, oddając głos bliskim lub dalszym znajomym, rodzinie, badaczom.
Brygida Helbig – podobnie jak pozostali badacze twórczości i życia Odmieńca – przeszła drogę od naukowego szkiełka i oka do literatury. I Jerzy Sosnowski, i Izabela Filipiak najpierw zajmowali się Komornicką/Włastem jako badacze, a potem napisali o niej teksty literackie. Tak jakby metamorfoza podmiotu wymagała metamorfozy od badacza/badaczki – chcesz mnie poznać bliżej, spróbuj wejść w moją skórę, porzuć przyglądanie się, zrozum mnie.
Tytuł: „Inna od siebie”/ „Inny od samego siebie”
Autorka: Brygida Helbig
Wydawnictwo: W.A.B.
Premiera: październik 2016
komentarz