Książki o Rosji, czy – Związku Radzieckim, Polacy i Polki albo kochają, albo nienawidzą. Powód obu tych uczuć jest ten sam – dość duże podobieństwo w historii obu krajów, które przez jakiś czas zmuszone były żyć w tzw. przyjaźni, jednocześnie mocno się nienawidząc. Dziś jednak – dla młodszego pokolenia, które nie ma smutnego doświadczenia lat komunizmu, Rosja może się wydać państwem fascynującym. Ludmiła Ulicka maluje obraz swojego kraju z wielkim, epickim rozmachem, ukazując go fascynującym i niejednoznacznym. „Zielony namiot” to kolejna jej opowieść o „mateczce Rosji”.
Książka ukazuje historię drugiej połowy XX wieku tak bliską całemu blokowi wschodniemu – tak więc i Polsce. I choćbyśmy bardzo tego nie chcieli, to mentalność rosyjska jest bliźniacza do polskiej – to właśnie może w tej powieści i zaboleć, i rozbawić.
Akcja osadzona w czasie od śmierci Stalina do lat dziewięćdziesiątych. Jest to więc ten moment w historii Rosji, który był także kluczowy dla historii Polski. Troje głównych bohaterów to: Ilia, Micha i Sasza – poznajemy ich jako dzieci i towarzyszymy niektórym aż do śmierci. I choć akcja powieści toczy się wokół tej trójki, to Ulicka wypełnia książkę wieloma niezwykłymi postaciami. Jak to zazwyczaj w opowieściach o komunizmie bywa – mężczyźni walczą z systemem, gdy kobiety odsunięte od tego – muszą sobie radzić z życiem na co dzień, stają się bohaterkami szarej, codziennej rzeczywistości.
Warto jednak zauważyć, że autorka nie robi ze swoich postaci niezwykłych bohaterów opozycyjnych. Owszem, chcą oni upadku komunizmu, działają, ale nie zostali wyposażeni w nadzwyczajne wręcz cechy legendarnych działaczy. Powielają więc nielegalnie dzieła Sołżenicyna, uczestniczą w zakazanych koncertach, buntują się i ponoszą tego konsekwencje. To na ich przykładzie między innymi Ulicka pokazuje okrucieństwo totalitarnego systemu, choć nie robi tego w sposób drastyczny.
W tej przepastnej powieści głównym bohaterem jest jednak naród – pokolenie Rosjan i Rosjanek pamiętających jeszcze okrutne czasy stalinizmu, ale i kończących życie w zupełnie już innym świecie – na progu demokracji, a raczej jej niespełnionej obietnicy.
Ulicka pisze o ludziach, którzy mają ogromne poczucie własnej godności i którzy nie zgadzają się na zastaną, okrutną i niesprawiedliwą rzeczywistość. Dlatego ta książka jest bliska polskiemu doświadczeniu. Warto jednak pamiętać, iż nie jest to powieść tylko o polityce. To raczej tekst o ludzkim losie uwikłanym w historię. O tym, jak wielkie wydarzenia mają wpływ na te małe, jednostkowe.
Tytuł: „Zielony namiot”
Autorka: Ludmiła Ulicka
Wydawnictwo: Świat Książki
Liczba stron: 688
Premiera: maj 2013
