Co może wyjść ze spotkania jednej z najważniejszych współczesnych filozofek z dwoma równie niezwykłymi filozofami? Uczta dla intelektu – to na pewno. „Przygodność, hegemonia, uniwersalność: współczesne debaty lewicy” to bowiem swego rodzaju dyskusja, wymiana pomiędzy Judith Butler, Ernesto Laclau i Slavojem Žižkiem. Troje intelektualistów zajmuje się tutaj triadą niezwykle ważnych zagadnień stojących na styku filozofii i polityki. Choć tom powstał w 1999 roku, w Polsce tezy w nim zawarte wciąż wydają się nowe i warte przedyskutowania.
Książka rozpoczyna się od zestawu pytań, które każdy z autorów układa dla swoich przeciwników/partnerów w dyskusji. Wszystkie one krążą wokół trzech zagadnień zawartych w tytule, ale jednocześnie ujawniają indywidualne zainteresowania badaczki i badaczy.
Nie powinny więc dziwić pytania Judith Butler o różnicę seksualną oraz feminizm. Butler to autorka znana w Polsce przede wszystkim z kultowej książki „Uwikłani w płeć”, w której po raz pierwszy została postawiona teza o performatywności płci.
Laclau – autor m.in. „Hegemonii i strategii politycznej” (współautorem jest Chantal Mouffe) – pyta o różnicę jako kategorię polityczną, klasową i kulturową. Przygląda się także emancypacji w kategoriach klasowych.
Žižek zaś, jako zwolennik wprowadzenia psychoanalizy do współczesnej filozofii, pyta o podmiot, o „kobietę” i „mężczyznę” jako dwie pozycje podmiotowe, a także o pojęcie fallusa u Lacana.
Trzy różne pola zainteresowań prowadzą do poszukiwania podobieństw, punktów stycznych. Teoria performatywności nie wydaje się więc odległa od teorii hegemonii – obie podkreślają sposoby, w jakie tworzony jest świat społeczny. I takich podobieństw jest we wszystkich trzech tekstach sporo. Wynikać to może z oczywistego faktu, iż jednak troje naukowców stoi po tej samej stronie współczesnej debaty, w której „lewicowość” oznacza „otwartość, wrażliwość na innego, równość”.
Jak wskazuje bowiem druga część tytułu („współczesne debaty lewicy”), kwestie poruszane w książce są tematami, które dziś lewicę zajmują najbardziej. Wszyscy troje filozofów to osoby, które łączy sympatia do marksizmu – zarówno jako krytycznej teorii społecznej, jak i ruchu.
„Przygodność, hegemonia, uniwersalność” to pozycja obowiązkowa na półce każdego, kto jest świadomy tego, jak współczesna filozofia mocno związana jest ze społeczeństwem i polityką. Dziś, gdy prywatne jest publiczne, filozofia nie jest oderwanym od rzeczywistości abstrakcyjnym tworem, ale powoli staje się swego rodzaju religią. Religią jednak, która niczego nie nakazuje, a raczej stawia pytania i wskazuje wielość odpowiedzi. Butler, Žižek i Laclau są jej najlepszymi przedstawicielami!
Anna Godzińska
Tytuł: Przygodność, hegemonia, uniwersalność
Autorzy: Judith Butler, Ernesto Laclau, Slavoj Žižek
Tłumaczenie: Agata Czarnacka, Maciej Kropiwnicki, Sławomir Królak
Wydawnictwo: Krytyka Polityczna
Premiera: 1 września 2014
Liczba stron: 328
