„Wyobraźmy sobie świat, w którym nikt nie jest biedny”– tym zdaniem Maciej Szlinder otwiera swoją książkę o bezwarunkowym dochodzie podstawowym. Zaczyna się zatem utopijnie, ale stopniowo autor osadza swoją ideę w rzeczywistości. Pod koniec lektury BDP nie jest już jakąś akademicką mrzonką, lecz możliwym do zrealizowania pomysłem.
BDP to bezwarunkowe świadczenie, regularnie wypłacane obywatelom i obywatelkom danego państwa w celu zaspokojenia ich podstawowych potrzeb. Powinni otrzymywać je wszyscy, niezależnie od sytuacji materialnej i społecznej. BDP stoi w opozycji do chociażby negatywnego podatku dochodowego (NPD), którego wprowadzenie w życie stanowiłoby kres publicznego budownictwa mieszkaniowego, płacy minimalnej czy też dopłat do produktów rolnych. Korzenie NPD osadzone są w neoliberalnym kapitalizmie, BDP natomiast to pomysł raczej socjalistyczny.
Nierówności to następstwo neoliberalnego kapitalizmu, BDP zaś jest sposobem przeciwstawienia się im. Rzekome ułatwienia neoliberalizmu, takie jak obniżki podatków czy ograniczenie świadczeń społecznych, wymierzone są w najbiedniejszych. Bogaci doskonale sobie poradzą. Podobnego zdania jest Szlinder, sugerując chociażby zwiększenie podatku dla najbogatszych do 64%, między innymi po to, by sfinansować BDP. Interpretacja tego podejścia zależy od naszego rozumienia sprawiedliwości społecznej. Jeśli przyjmiemy założenie, że ktoś zawsze bogaci się kosztem kogoś, tak wysoki podatek wydaje się mieć sens.
Czemu akurat BDP? Przede wszystkim, żeby wyrwać się z pętli walki o status i nadmiernej konsumpcji. Gdyby wszystkich było stać na to samo, towary jako symbole pozycji społecznej straciłyby znaczenie. Zamiast tego ludzie mogliby się skupić na samodoskonaleniu, wybierać pracę pod kątem własnych chęci i umiejętności, a nie kierując się przymusem jej posiadania. Jedyny eksperyment dotyczący BDP przeprowadzono w kilkudziesięciu indyjskich wioskach w latach 2011–2012. Ich mieszkańcy spłacili długi, zaczęli bardziej dbać o zdrowie i wykazali się większą aktywnością zawodową. Kiedy w latach osiemdziesiątych Milton Friedman i jego Chicago Boys przeprowadzili wolnorynkowy eksperyment w Chile, zdaniem wielu uprawomocnili neoliberalną ekonomią w realnym świecie. Z racji tego, że „indyjski cud” nie służył interesom najbogatszych, jak na razie pozostaje tylko ciekawostką.
Tytuł: Bezwarunkowy dochód podstawowy
Autor: Maciej Szlinder
Liczba stron: 317
Rok wydania: 2018
Wydawca: Wydawnictwo Naukowe PWN
