„No women – no kraj” – takie hasło zobaczyłam ostatnio gdzieś w Internecie przy okazji wyborów do Parlamentu Europejskiego. Od zawsze wiadomo, że demokracja bez kobiet, to pół demokracji. No właśnie… Z jednej strony – to oczywiste, z drugiej – wciąż obecność „drugiej płci” w polityce budzi emocje i spory. „Kobiety, idźcie do domu. My walczymy o Polskę” –slogan wywieszony w sierpniu 1980 roku na bramie Stoczni Gdańskiej wciąż wydaje się być aktualny. Przy okazji obchodów 25. rocznicy demokracji w Polsce przypomniano tych, którzy ją budowali. Znów – niestety – zapomniano o kobietach. O nich – jako bohaterkach tych czasów, a nie „ozdobach” brodatych opozycjonistów – przypomina Shana Penn w „Sekrecie Solidarności. Kobiety, które pokonały komunizm w Polsce”.
To druga pozycja tej badaczki dotycząca działalności kobiet w „Solidarności”. Pierwsza – „Podziemie kobiet” (2003 r.) – mówiła o roli kobiet w działalności podziemnej, o ich dyskryminacji. „Sekret Solidarności” kontynuuje ten temat – Penn pisze o kluczowej roli kobiet w tworzeniu niezależnej prasy, o ich ogromnym poświęceniu w walce z komunizmem i o zapomnieniu, jakie spotkało je po 1989 roku.
Temat roli kobiet w najnowszej historii Polski budzi wciąż spory i wydaje się by wejściem na teren zarezerwowany przez mężczyzn. Dyskurs ten zdominowany jest przez męskocentryczny punkt widzenia. To, co wykonane przez kobiety, zostało zepchnięte na margines, zdeprecjonowane. Penn oddaje więc głos tym, które do tej pory zmuszone były milczeć lub zostały zakrzyczane. Pozwala im spojrzeć na swoją działalność w opozycji z dzisiejszą genderową i feministyczną świadomością. Pomaga uzupełnić brakujące (pozbawione kobiecej perspektywy) elementy w „Wielkiej Historii”.
Jednak książka ta to nie tylko narracje Solidarnościowych bohaterek. Penn daje nam między innymi historię polskiej emancypacji w pigułce (rozdział „Nasz romantyczny wzorzec. Mit – literatura – kobiety”) i logicznie łączy ją z sytuacją kobiet w podziemnej działalności. Nie kończy jednak na 1989 roku – pokazuje, co było dalej: smutny etap, gdy – w radości z powodu wygranej z komunistycznym reżimem – zupełnie zapomniano o kobietach i ich postulatach.
„Sekret Solidarności” to ciekawa pozycja historyczna, która wzbogaca naszą wiedzę o brakujące ogniwa – doświadczenie kobiet. Można bowiem sparafrazować wcześniej cytowane słowa i powiedzieć, że historia bez kobiet, to połowa historii. Trudno budować nową, równą dla wszystkich Polskę bez docenienia roli, jaka odegrała połowa jej obywateli.
Anna Godzińska
Tytuł: Sekret „Solidarności”. Kobiety, które pokonały komunizm w Polsce
Autorka: Shana Penn
Przełożył: Maciej Antosiewicz
Wydawnictwo: W.A.B.
Liczna stron: 439
Premiera: 21 maja 2014
