Konie to zwierzęta, które cieszyły się wyjątkowym statusem w wielu mitologiach. Nie inaczej było u Skandynawów. Taka pozycja odzwierciedlała ich znaczenie w społeczeństwie. Konie przydawały prestiżu.
Mogli się nimi pochwalić tylko zręczni i bogaci wojownicy, a najpiękniejsze rumaki posiadali władcy. Składano je w grobowcach królów i bohaterów. Było to znak wysokiego statusu nie tylko pochowanych, ale także zwierząt, które uznano za godne tego, by towarzyszyć tak znakomitym jednostkom w drodze w zaświaty.
Symbolika koni jest niezwykle bogata. Na pierwszy plan wysuwają się skojarzenia i funkcje związane z wojną. Do walki używali koni nie tylko ludzcy wojownicy, ale też nieśmiertelni.
Niemal wszyscy skandynawscy bogowie mieli swoje wierzchowce. Najwspanialszym z nich był należący do Odyna Sleipnir o ośmiu nogach. Nie dość, że rozwijał ogromną prędkość to jeszcze potrafił poruszać się między światami.
Jest on wyjątkowy także z innego powodu. Odyn posiada wiele cech boga szamanistycznego. Nie inaczej jest ze Sleipnirem. Z uwagi na jego oszałamiającą prędkość, utożsamiano go z wiatrem. Ma też inne cechy typowe dla wierzchowców szamanów syberyjskich: jest siwy, ma wiele nóg i potrafi poruszać się we wszystkich krainach Yggdrasillu – od samych niebios aż po podziemia. To ważne, gdyż konie innych niebian nie mogą dotrzeć do krain zmarłych.
O związkach Odyna z tymi zwierzętami wspomina także „Drugie zaklęcie Merseburskie”. Wiersz opowiada o tym, jak Odyn i boginie leczyli uszkodzoną nogę konia boga Phola (Baldra):
Phol i Odyn
wjechali do lasów,
Tam źrebak Baldra
skręcił nogę.
Zaczarowała ją Sinthgunt,
i jej siostra Sunna.
Zaczarowała ją Freja,
i jej siostra Volla.
Zaczarował ją Odyn,
gdyż dobrze wiedział jak:
Jeśli kość zwichnięta,
Jeśli krew zwichnięta,
Jeśli kończyna skręcona:
Kość do kości,
Krew do krwi
kończyna do kończyny,
Tak jakby sklejone były.
Innym wyjątkowym rumakiem znanym z mitologii skandynawskiej jest Gullfaksi (Złotogrzywy). Jego właścicielem był olbrzym Hrungnir, potem otrzymał go jeden z synów Thora.
Konie ciągnęły też wozy bóstw niebiańskich – Skinfaksi (Lśniącogrzywy) służył Dagowi, a Arwak i Alswid promiennej bogini słońca Sol. Także bogini nocy, Nott, miała wierzchowca o imieniu Hrimfaksi (Szronogrzywy).
Nie mniej ważne było powiązanie z bogami płodności, zwłaszcza Frejem. Rumaki symbolizowały męską siłę życiową i płodność. W świątyniach poświęconych Wanowi składano ofiary z koni. Znajdowały się tam też wierzchowce, których nie mógł dosiadać nikt prócz kapłanów.
Germanowie, podobnie jak inne ludy indoeuropejskie, m. in. Słowianie, wykorzystywali konie do wróżb. Szczególną estymą cieszyły się zwłaszcza te o białej sierści. Z ich zachowań przewidywano nie tylko błahe, codzienne sprawy, ale także wyprawy wojenne.
Wspominałam już, że Sleipnir, koń Odyna, potrafił dotrzeć do krain zmarłych. To nie jedyna opowieść wiążąca rumaki ze śmiercią. W jednej z sag bohater o imieniu Odd stał się nieśmiertelny, gdyż zabił i pochował konia, który według przepowiedni miał stać się przyczyną jego śmierci.
Jednak przeznaczeniu nie można tak łatwo uciec. Po wielu latach z ciała pochowanego konia wylęgła się żmija i ukąsiła Odda. W ten sposób wypełniła się przepowiednia i śmierć dosięgła sprytnego człowieka.
Konie to wyjątkowe zwierzęta – nie tylko w mitologii, ale i świecie średniowiecznych Skandynawów. Towarzyszą bogom, herosom i legendarnym władcom. Dzięki nim ludzie mogą przepowiadać przyszłość, a ofiary z nich są niezbędne do zapewnienia płodności. Konie mają w sobie także mrok i śmierć – w końcu jeden z nich to wierzchowiec przemierzający krainę umarłych na swoich ośmiu nogach.
Barbara Augustyn
