Nazwisko Dymny dziś zdecydowanie bardziej kojarzy się z Anną, aktorką, niż z Wiesławem – legendą Piwnicy pod Baranami. Tym bardziej więc cieszy biografia artysty, pióra Moniki Wąs. „Dymny. Życie z diabłami i aniołami” to oddanie hołdu niezwykłemu człowiekowi i próba ukazania jego wielowymiarowości.
Książka ta jest typową biografią – prowadzoną chronologicznie i z pomocą wielu głosów. Autorka prowadzi nas od czasów dzieciństwa Dymnego, opowiada o jego rodzinie, zwraca uwagę na niezwykle ważną postać matki – osoby kluczowej dla zrozumienia decyzji i losów współtwórcy Piwnicy pod Baranami. Oddaje głos jego znajomym – bliższym i dalszym, przytacza słowa jego żon i partnerek. Można więc znaleźć tu wypowiedzi nie tylko Anny Dymnej, ale i m.in. Kazimierza Kutza, Jerzego Cnoty czy Stanisława Stabro. Ze wspomnień tych wyłania się człowiek niejednoznaczny, trudny do sklasyfikowania, ale fascynujący i intrygujący.
Podobnie wrażenie wywołuje jego twórczość, którą Wąs umieszcza w biografii. Są tu wiersze artysty, fragmenty prozy, scenariusze, piosenki i rysunki. Autorka przypomina jego role filmowe, cytuje wspomnienia dotyczące umiejętności szycia ubrań czy wykonywania mebli. Człowiek renesansu – niezwykle uzdolniony w wielu dziedzinach. Jego teksty czytane bądź słuchane (choćby „Czarne anioły” śpiewane przez Ewę Demarczyk) nie straciły na aktualności. Rysunki wciąż zadziwiają, a teksty kabaretowe śmieszą. I to mnie chyba w tej książce najbardziej zdziwiło – jak szeroka była działalność artystyczna Dymnego i jak ogromny wpływ wywarł na kształtowanie środowiska krakowskiej cyganerii tamtych lat.
Jak w każdej dobrej biografii, tak i w „Życiu z ….” nie brakuje zabawnych anegdot, historyjek ilustrujących niezwykłość postaci Dymnego. Niemal każdy z rozmówców ma w pamięci taką, która ukazuje bezkompromisowość artysty i niedopasowanie do norm obowiązujących w komunistycznej i szarej Polsce. Dymny był niebieskim ptakiem, który nie mógł być więziony w jakiejkolwiek klatce. Ciągle więc łamał normy, szukał dla siebie wentylu wolności. Często znajdował go tam, gdzie nie trzeba – w alkoholu. Temat ten jednak został potraktowany przez autorkę dość powierzchownie, podobnie jak polityka i działalność opozycyjna Dymnego czy innych piwniczan. Wąs nie zgłębia informacji o tym, że był on inwigilowany przez SB.
Książka ta budzi we mnie dwie skrajne opinie. Pierwsza dotyczy twórczości artysty – cieszę się, że została ona przypomniana i ukazana jako taka, która wciąż jest aktualna, zarówno w formie, jak i treści. Druga zaś związana jest z niedosytem – pomimo dotarcia przez autorkę do tak dużej liczby osób i informacji biografia Dymnego wydaje się jednogłośnym hołdem, w którym nie ma miejsca na nawet najmniejszą rysę.
Tytuł: Dymny. Życie z diabłami i aniołami
Autorka: Monika Wąs
Wydawnictwo: Znak
Premiera: luty 2016
