Wrota piekieł. Ravensbruck Anji Lundholm to książka biograficzna, opisująca rok (od marca 1944 do kwietnia 1945) pobytu autorki w nazistowskim kobiecym obozie koncentracyjnym Ravensbruck. Czytelnikom, którzy są obeznani z tekstami dotyczącymi Holocaustu, wydawać by się mogło, że rok to właściwie niedługo (biorąc pod uwagę chociażby osadzenie Grzesiuka). Jednak to, co przeżyła bohaterka w tym krótkim czasie, może kolejny raz przewartościować wiedzę o człowieczeństwie.
Główna bohaterka, narratorka, Anja Lundholm (Helga Erdtman) była córką Żydówki i Niemca. Matka po pogromach „nocy kryształowej” popełniła samobójstwo, w tym samym czasie ojciec wstąpił do SS. Anja z Berlina uciekła do Rzymu, gdzie wstąpiła do ruchu oporu. Jednak zadenuncjowana przez ojca trafiła do więzienia politycznego, a w roku 1944 do obozu w Ravensbruck, położonego 100 kilometrów na północ od Berlina. Staje się jedną z około 140 tysięcy więźniarek. Jest to obóz, w którym panuje reżim, m.in. w znaczeniu więźniarskich trójkątów: polityczne – czerwony trójkąt, Żydówki – dwa trójkąty, świadkowe Jehowy –trójkąt koloru liliowego, przestępstwa pospolite – zielony, Cyganki i nieprzystosowane były zaznaczone trójkątem czarnym. Autorka trafia do obozu w momencie najgorszego przeludnienia oraz epidemii tyfusu. Anja pisze o nieskończonej ilości śmierci – z głodu i od morderczej pracy. Fascynuje ją przerażająca nienawiść strażniczek (załogę Ravensbruck stanowiły w większości kobiety) i ogromna samotność w obliczu umierania. W początkowych miesiącach przebywania w obozie wykonuje różne prace (rozbijanie głazów przy drodze, chowanie trupów, sprzątanie), następnie, dzięki wstawiennictwu koleżanki, trafia do fabryki Siemensa. Tam pracuje z niemiecką ludnością cywilną. Niestety, praca, która w obozie ma rangę daru losu, okazuje się również zabójcza. Wiele miejsca w swym tekście autorka poświęca zdystansowanemu opisowi ludzi oraz wydarzeń związanych z „regularnym” trybem funkcjonowania obozu. Omawia zależności między więźniarkami, przyjaźnie. Zajmuje się również krótkimi biografiami kobiet, z którymi była, mniej lub bardziej, związana. Obszerne fragmenty poświęca zobrazowaniu faktów dotyczących eksperymentów na ludziach. Na więźniarkach Ravensbruck przeprowadzano przeróżne quasi-medyczne doświadczenia. Doświadczenia te miały wykazać m.in. skuteczność działania sulfonamidów. Wielu kobietom wszczepiano bakterie tężca lub gronkowca. Zajmowano się również próbami leczenia duru plamistego (choroby roznoszonej przez wszy). Badanie polegało na wykonywaniu lewatywy moczem kobiety w ciąży. W Ravensbruck prowadzono intensywne eksperymenty sterylizacyjne, opierające się na naświetlaniu narządów rozrodczych silnymi dawkami promieni Roentgena.
Niesamowitym zrządzeniem losu Anji udaje się przetrwać osadzenie w obozie, w roku 1945 rusza w „marszu śmierci” i z kilkoma koleżankami ucieka. „Jesteśmy wolne – woła Usch – wolne! – Jeszcze za wcześnie – mówi Erika. Ale to piekło jest już za nami – mówi Bulwiasta i spogląda w stronę, z której przyszłyśmy. Gabriele patrzy za jej spojrzeniem bez uśmiechu. Lekko potrząsa głową pokrytą siwą szczeciną. Palcem pokazuje na okolice serca. – Nie – mówi. – Ono jest tutaj. W nas, w nasz wszystkich. Do końca naszych dni…”. Tak kończy książkę Anja Lundholm. Jest za nią nominowana do Literackiej Nagrody Nobla. I to jest wielka szkoda, że tej nagrody nie otrzymała. Bo świat powinien czasem zwrócić swój wzrok w stronę przeszłości i kolejny raz sięgnąć do świadectw dawanych przez Człowieka.
Ula Orlińska-Frymus
Autor: Anja Lundholm
Tytuł: Wrota piekieł. Ravensbruck
Wydawnictwo: Ośrodek Karta
Miejsce: Warszawa
Rok: 2014
Liczba stron: 315
