Systemy mitologiczne posiadają kilka cech wspólnych. Do tych najpopularniejszych należy chociażby mit katastroficzny, dzieje zmagań ze złym bogiem, siejącym strach i zniszczenie, czy też historie dotyczące życia po śmierci i Państwa Podziemi. Jakby na marginesie tych głównych wątków pojawiają się także postacie z pozoru mniej ważne, a jednak niezbędne do funkcjonowania boskiego panteonu. Bo czym byłaby mitologia grecka bez Afrodyty, a rzymska bez Wenus? Egipcjanie również nie pozostawali obojętni na wdzięki pięknych kobiet. Ich bogini piękności i miłości, imieniem Hathor, przyjmowała postać krowy bądź kobiety z głową krowy, albo po prostu kobiety z rogami krowy na głowie. Okazuje się zatem, że starożytni Egipcjanie mieli zupełnie odmienne pojęcie na temat wdzięku niż Grecy czy Rzymianie.
(Hathor przedstawiona z rogami krowy na głowie)
Krowa kojarzy się bowiem z wieloma rzeczami, ale chyba w ostatniej kolejności z seksem i pięknem. Głównymi atrybutami bogini były lustro, słoneczny dysk umieszczony pomiędzy rogami oraz sistrum – instrument muzyczny. W ludzkiej formie przedstawiano ją w długiej, czerwonej sukni – oczywiście obcisłej, która więcej odsłaniała, niż zakrywała. Tak jak większość egipskich bogiń, była też długowłosą brunetką, często przez wyznawców myloną z Izydą.
Wzięło się to z tego, że imię Hathor oznacza Dom Horusa, co od razu wskazuje na bliskie relacje bogini z najsłynniejszym księciem Egiptu, synem Ozyrysa i Izydy. Część badaczy interpretuje je jako związek matki i syna – Dom Horusa miałby oznaczać łono, w którym Horus przebywał przed stworzeniem świata, choć większość przychyla się do teorii, że Hathor była jednak jego żoną, natomiast matką Izyda. Ponieważ, jak już pewnie zauważyliście, Egipcjanie uwielbiali mieszać funkcje i rodzinne koneksje swoich bóstw, Hathor uważano ponadto za żonę Re, potem zaś za jego córkę. W innej wersji uwodzi samego Thota, a co więcej, zainteresowała się nawet zmarłym Ozyrysem i bogiem powietrza – Szu. Jej rola zmieniała się zależnie od okresu w historii i regionu państwa, w którym była czczona.
(Hathor pod postacią krowy)
Te niezrozumiałe dla współczesnych sprzeczności w kreacji jej wizerunku wynikały z niezliczonych form kultów pojawiających się w Egipcie na przestrzeni jego dziejów. Hathor przechodziła metamorfozy razem z nim, zyskując przy tym coraz większe grono wyznawców.
Hathor i Re
Według popularnego mitu Hathor narodziła się z łez boga Re, kiedy otworzył oczy wewnątrz kwiatu lotosu i opuścił pierwotny chaos, z którego później miał wyłonić się świat. Padając na ziemię, łza zamieniła się w piękną kobietę. Swoją urodą tak bardzo zachwyciła boga słońca, że nazwał ją Złotem Bogów, Wielką Hathor i Kochanką Dendery. Od tej pory bogini stała się ulubienicą Re, jedyną osobą w panteonie, która potrafiła poskromić jego gniew oraz przywrócić mu dobry nastrój. Doskonale widać to w sytuacji, gdy podczas obrad Trybunału Bogów Re zostaje obrażony przez Thota, który przypomina mu, że jego świątynie są puste. Władca wychodzi wtedy z sali, trzaskając drzwiami, i przez parę dni pozostaje z dala od trybunału. Dopiero kiedy przychodzi po niego Hathor i dla zabawy „odsłania przed nim łono”, Re postanawia wrócić i rozsądzić sprawę sukcesji po Ozyrysie. To zdarzenie skłania również do wniosku, że z córką łączyła go więź, która znacznie wykraczała poza zdrowe ojcowskie uczucia. Być może dlatego w niektórych interpretacjach Hathor występuje jako jego żona, ale co ciekawe, nie przestaje wtedy być jego córką.
(od prawej Hathor i jej siostra Sachmet)
Równocześnie boginię utożsamia się z groźną lwicą Sachmet – egzekutorką krnąbrnej ludzkości. Kiedy Re usłyszał o buncie ludzi przeciwko jego władzy, najpierw wysłał na ziemię Hathor, która miała z nimi negocjować w jego imieniu. Niestety, wyznawcy dowiedzieli się o planowanym ataku boga słońce i rozpierzchli się po całym kraju, żeby nie mógł ich znaleźć. To tak go rozwścieczyło, że odesłał Hathor, przyzywając Sachmet na jej miejsce, która miała znacznie dotkliwiej ukarać ludzi za ich nieposłuszeństwo. To właśnie z tej historii bierze się przekonanie, że Hathor była bliźniaczą siostrą Sachmet, podobną do niej wizualnie, ale kompletnie inną pod względem charakteru.
Niekiedy boginię utożsamia się także z kocią Bastet, uważaną za patronkę miłości i płodności, a nawet z Maat – boginią porządku i harmonii w kosmosie. Bez wątpienia Hathor miała wiele wspólnego z każdą ze swoich sióstr, a ponieważ sama nie była szczególnie charakterystyczna, Egipcjanie zaczęli nadawać jej cechy pozostałych córek Re.
Hathor i Horus
Hathor wielokrotnie pojawia się w różnych wersjach historii walki Horusa z Sethem. Czytamy między innymi, że to ona, a nie Thot, przywróciła księciu wzrok po tym, jak Seth go oślepił. Bogini ujrzała płaczącego Horusa, gdy zażywała kąpieli w leśnym jeziorku. Z początku była rozgniewana, sądząc, że przyszedł ją podglądać i dlatego brutalnie go zaatakowała, pozbawiając dłoni. Kiedy jednak ochłonęła i zrozumiała, że doszło do nieporozumienia, magicznie pomogła odrosnąć jego kończynom i przy okazji przywróciła mu wzrok. Hathor jako żona Horusa była szczególnie czczona w Denderze – mieście swojego największego kultu. Co roku wyznawcy organizowali święto upamiętniające jej zaślubiny.
(Horus i Hathor)
Zanoszono jej posąg na czternaście dni do Horusa – do Edfu, gdzie Egipcjanie oddawali się tańcom, zabawie i innym przyjemnościom z powodu odrodzenia się pary bogów dzięki ich zaślubinom. Było to tzw. święto Dobrego Spotkania.
Hathor- epilog
Ponieważ Hathor kojarzono także z Izydą, uważa się ją za jedno z wcieleń Wielkiej Macierzy, praboginię, opiekunkę ludzkości. Poza tym była kolejną patronką kobiet brzemiennych, a także żon faraona. Pod jej opiekę oddawały się tancerki i panie lekkich obyczajów. Hathor była bowiem boginią miłości, radości, tańca, muzyki oraz wszelkich uciech i zabaw. Z drugiej strony Egipcjanie przypisywali jej rolę opiekunki zmarłych i nekropolii, jak na przykład w Tebach. Jakby na to nie patrzeć, życie i śmierć były wtedy ze sobą mocno powiązane i wyznawcy po prostu lubili mieć świadomość, że także po śmierci będą mogli się radować i kochać.
(współczesne przedstawienie Hathor)
Największymi ośrodkami kultu Hathor, poza Denderą, były wspomniane Teby, Heliopolis, Memfis, Herakleopolis oraz fenickie miasto Byblos. Bogini cieszyła się wielkim szacunkiem i oddaniem faraon Hatszepsut – jedynej kobiety zasiadającej na egipskim tronie. Do dzisiaj w Deir el-Bahari zachowały się kolumny z kapitelami zwanymi hatoryckimi. Przedstawiają one wyobrażenia krowiej głowy bogini wraz z jej atrybutami.
O tym jak wielkie znaczenie miała Hathor w życiu starożytnych Egipcjan, świadczą liczne przydomki, które zyskała na przestrzeni dziejów. Była więc Okiem Horusa, Panią Niebios, Panią Nubii, Boginią Palm, Panią Sykomory i Panią Turkusów. Grecy i Rzymianie kojarzyli ją z Afrodytą i Wenus. Jak widać krowie atrybuty bogini nie przeszkodziły jej zawładnąć sercami i umysłami wyznawców. Miłość zawsze jest w cenie – bez względu na to, jaki przybiera kształt.
Magdalena Pioruńska
2 komentarze