Na mapie świata istnieją państwa zapomniane i straszne, na których temat panuje milczenie. O ich istnieniu przypominamy sobie tylko przy okazji rozruchów lub wojen domowych, gdy zdesperowani obywatele chcą odsunąć od władzy tyrana, jak miało to miejsce w czasie arabskiej wiosny i dzieje się obecnie w Syrii. Czasami zaś trafiają na pierwsze strony gazet i przypominają o sobie w sytuacji naturalnych kataklizmów.
To drugie stało się przyczyną, dla której Emma Larkin zdecydowała się napisać książkę „Spustoszenie”. W 2008 roku straszliwy cyklon Nargis uderzył w wybrzeża Birmy, jednego z najbiedniejszych krajów świata, od 40 lat rządzonego przez okrutny reżim generałów. Próbowali oni, podobnie jak wiele innych dyktatur w krajach azjatyckich i afrykańskich, połączyć socjalizm z tradycjami religijnymi. Birmańscy wojskowi od lat 60-tych w sferze politycznej praktykowali połączenie socjalizmu z dominującym w Birmie buddyzmem. W efekcie tych działań w kraju zapanował krwawy terror dławiący prawa obywatelskie, pacyfikujący jakiekolwiek próby protestów przeciwników politycznych oraz licznych mniejszości etnicznych. Wszechobecna korupcja, indolencja rządzących i izolowanie się od świata zewnętrznego doprowadziło nie tylko do sterroryzowania społeczeństwa, ale także jego zupełnej pauperyzacji. Poza wąską grupą rządzącej elity reszta społeczeństwa birmańskiego żyje w niewyobrażalnej biedzie.
Tragiczne skutki polityki wojskowych ujawniły się przy okazji największej klęski żywiołowej w dziejach Birmy- tropikalnego cyklonu Nargis, który w 2008 zabił ponad 140 tysięcy ludzi, a ponad 2 miliony pozbawił dachu nad głową i całego dobytku.
Autorka, której udało się wjechać na terytorium Birmy po uderzeniu cyklonu opisuje, w jaki sposób wojskowy reżim starał się ukryć straszliwą prawdę o rozmiarach katastrofy, blokując nie tylko przepływ jakichkolwiek informacji, ale również nie dopuszczając pomocy humanitarnej ofiarowanej przez społeczność międzynarodową. Birmański model quasi-totalitarnej dyktatury zakładał całkowitą niezależność od świata zewnętrznego. Nieufność i niechęć do krajów zachodnich ma swoje korzenie jeszcze w czasach kolonialnych, jednak nie została przezwyciężona nawet w obliczu tak wielkiego dramatu jak cyklon Nargis.
Larkin opisuje strategię nacisków, jaką stosowały kraje zachodnie w obliczu katastrofy humanitarnej. Wojskowi po długim czasie i wysłaniu przez USA marynarki wojennej na birmańskie wody terytorialne, zdecydowali się przyjąć pomoc Zachodu, jednak do tego czasu dalsze tysiące osób umarły z braku pomocy medycznej, wody pitnej i nieludzkich warunków bytowych.
Dla autorki cyklon Nargis to jednak tylko punkt wyjścia do opowieści o dramatycznych losach
Birmy i Birmańczyków w ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat i dziejów ich oporu przed dyktaturą Są to fakty niemal nieznane światowej opinii publicznej: powstanie studentów z 1988 roku czy dramatyczny protestu mnichów buddyjskich, który przerodził się w demonstracje antyrządowe w 2007. Przy tej okazji została obszernie opisana wielowiekowa tradycja tego fascynującego kraju, jego kultura i mieszkańcy walczący od lat o demokratyzację. Opisy tych zmagań szokują czytelnika nie tylko skalą i rodzajami represji, używanymi przez wojskowych, ale i stosowaniem charakterystycznej dla Birmy mieszanki nowoczesnych środków przymusu i magii. Ulubionym obiektem zabiegów o niemalże okultystycznym charakterze była przywódczyni opozycji-przebywająca wówczas w areszcie domowym-Aung San Suu Kyi.
Emmie Larkin udało się uchwycić najważniejsze wydarzenia, które doprowadziły do katastrofalnego położenia Birmy pod koniec pierwszej dekady XXI wieku. Tytułowe „spustoszenie” to nie tylko krajobraz po niszczycielskim huraganie, ale i po nie mniej zabójczej dla kraju wojskowej dyktaturze.
Ewa Glubińska
Autorka: Emma Larkin
Tytuł: Spustoszenie. Nieopowiedziana historia o katastrofie i dyktaturze wojskowej w Birmie
Przełożyła: Agnieszka Nowakowska
Wydawnictwo: Czarne
Ilość stron: 242
