Wydana po polsku z dwudziestopięcioletnim poślizgiem książka Whitney Chadwick „Kobiety, sztuka i społeczeństwo” wskazuje na niezwykłą zależność tytułowej triady. Badaczka podąża ścieżką historii sztuki w genderowych okularach, przyglądając się kobietom jako podmiotom, a nie przedmiotom wytworów artystycznych. Stara się także znaleźć odpowiedź na pytanie, które od dziesiątek lat nurtuje feministki: Dlaczego „nie było” wielkich artystek?
Wydanie, które otrzymaliśmy, wzbogacone jest o fragmenty opisujące sztukę feministyczną ostatniego ćwierćwiecza. Bez tego swoistego aneksu tom ten nie mógłby uchodzić za kompendium historii kobiecej sztuki. To właśnie w tych latach bowiem wystąpiło największe nasilenie działalności artystek, które w centrum swojego zainteresowania postawiły kobiece doświadczenie, bezpośrednio do niego nawiązując.
Chadwick sięga jednak o wiele głębiej niż koniec XX wieku, podążając w swojej narracji chronologicznie. Zaczyna więc od starożytności, by następnie przenosić nas do kolejnych epok. Często jednak odbiega od tego linearnego sposobu oprowadzania po historii kobiecej sztuki, zatrzymuje swój monolog na chwilę, by przyjrzeć się dokładniej konkretnym i niezwykle ważnym zjawiskom. Mam tu na myśli m.in. osobny rozdział poświęcony wiktoriańskiej Anglii i dość istotnemu dla zrozumienia egzystencji artystek podziałowi klasowemu i płciowemu. Warte uwagi są oczywiście także fascynujące biografie bohaterek tomu, ich zależność od męskiego świata, a przede wszystkim to, w jaki sposób przeszły od bycia przedmiotem (modelką) do podmiotowości – tworzenia sztuki.
Książka ta, choć mocno skupiona na perspektywie brytyjsko-amerykańskiej, wnosi ogromną wiedzę z zakresu historii sztuki kobiecej. Brakuje tu jednak trochę artystek z tzw. bloku wschodniego. Cieszy jednak obecność Katarzyny Kozyro z wideoinstalacją „Święto wojny” oraz Elżbiety Jabłońskiej z projektem „Prace domowe”. Zdjęcie tej drugiej znalazło się zresztą na okładce pomiędzy Fridą Kahlo i Artemisią Gentileshi.
„Kobiety, sztuka i społeczeństwo” nie daje odpowiedzi na pytanie o brak ważnych artystek w historii sztuki. Badaczka jednak pokazuje nam, jak bardzo życie kobiet różniło się od egzystencji mężczyzn parających się rzeźbą czy malarstwem. Uwikłane w normy i role charakterystyczne dla danej epoki, pozbawione były często możliwości rozwoju. I to właśnie opis tej trudnej drogi, a także sposób radzenia sobie z przeciwnościami jest najbardziej fascynującą warstwą tej książki.
Tytuł: Kobiety, sztuka i społeczeństwo
Autorka: Whitney Chadwick
Przełożyła: Ewa Hornowska
Wydawnictwo: Rebis
Premiera: maj 2015
