Dom to nie tylko budynek. Dom to także skarbnica ludzkich tajemnic, namiętności, radości i dramatów. Dom to wielka skrzynia kryjąca w sobie pamiątki, wspomnienia, marzenia, niespełnione pragnienia swoich mieszkańców. Im większy dom, tym więcej historii ma do opowiedzenia. Domy wielorodzinne przechowują opowieści kilku pokoleń. Mimo zachodzących na zewnątrz zmian historycznych, coraz nowszych trendów, postępu techniki jedno pozostaje niezmienne – dom to kronika życia człowieka. Człowieka, który od wieków doświadcza tych samych trosk, tego samego się obawia, to samo go cieszy i o tym samym ciągle marzy. Zmienia się jedynie jakość i ilość tych doznań. „Kamienica przy Kruczej” skrywa historie kilkunastu bohaterów, których poza przeżywanymi uczuciami, bolesnymi wyborami, trudnymi momentami dziejowymi, łączy wspólny adres. Dom przy Kruczej 46 jest klamrą scalającą więzi łączące jej mieszkańców, to tu wszystko się zaczyna i wszystko kończy.
Maria Ulatowska zaprezentowała bogaty wachlarz postaci, z których na pierwszy plan wysuwają się dwa małżeństwa, Kornblumów i Tarnowskich. Główną bohaterką wydaje się być Magdalena (kobieta o wielu twarzach, m.in. Madzia Krzeszewska, porucznik Dziewanna, Miss Wilson), bowiem to ona jest siłą napędową powieści. Jej historię czytelnik poznaje od początku do końca. Do powieści włączony został również pamiętnik, który odpowiada na najważniejsze pytania dotyczące bohaterki. Magdalena przeżyła wiele, jej życie to pasmo dramatycznych wyborów, o motywacji których niewiele wiadomo. Dopiero dzięki retrospekcjom oraz zapiskom bohaterki czytelnik dowiaduje się, jak ciężko było jej być żoną Żyda w latach wojny, dlaczego musiała oddać ukochaną córkę, co przeszła w obozach i dlaczego opuściła kraj. Historia Magdaleny to zapis tragicznej tułaczki człowieka przez życie. Za sprawą jej męża, Szymona Kornbluma, autorka ukazała jedno z najbardziej brutalnych w skutkach zjawisk – antysemityzm. Doskonały specjalista rozwija swoją medyczną karierę. Mężczyzna ma poczucie, że pomagając innym wypełnia wielką misję, jest szanowanym lekarzem, mężem i świeżo upieczonym ojcem. Ale szczęście rodzinne i zawodowe kończy się wraz z nastaniem wojny. W związku ze swoim żydowskim pochodzeniem Szymon zmuszony jest do porzucenia pracy, ukrywania się, walki o przeżycie.
Możliwość przetrwania i bezpiecznego życia Kornblumowie zapewnili swojej córeczce, zostawiając ją przed drzwiami jednego z mieszkań przy Kruczej. Tosia Ostaniecka kontynuuje misję ojca, zostaje lekarką, wychodzi za Piotra Tarnowskiego, sąsiada z kamienicy, który po kilkuletniej powojennej poniewierce i obozach wraca do kraju, by uczestniczyć w najważniejszych wydarzeniach w historii Polski (1956r.,1968r., 1970r. itd.). Związek Tarnowskich jest niezwykle dynamiczny, połączyło ich wzajemne zauroczenie, rozdzieliły różnice w postrzeganiu świata i człowieka, bowiem Piotr, członek PZPR, zafascynowany władzą i jej ideologią nie potrafił zrozumieć Tosi, katoliczki, córki Żyda, która krytycznym okiem patrzyła na poczynania partii. Ich uczucie wystawione zostało na poważną próbę.
Wszyscy bohaterowie „Kamienicy” to jeden symbol: człowieka, który mimo ciężkich czasów, wielkich, trudnych wydarzeń historycznych musi stawić czoła przeciwnościom. Musi zadbać o siebie i swoich najbliższych, musi przeżyć. Dom przy Kruczej to ich azyl, to miejsce, w którym tworzą jedność (wzajemna pomoc, dyskrecja, ryzykowanie dla sąsiada). Nawet, gdy budynek przestał istnieć, lokatorzy pozostali wspólnotą.
Największą zaletą tej książki są jej bohaterowie. Ludzie z krwi i kości. Dynamiczni, wyraziści, przeżywający swoje dramaty, poszukujący stabilizacji i szczęścia w czasach, gdy ich odnalezienie graniczyło niemal z cudem. Doskonałym pomysłem okazało się ukazanie znamiennych wydarzeń polskiej historii jedynie jako tła, bez wchodzenia w szczegóły, bowiem takie posunięcie uwypukla to, co w powieści najważniejsze, człowieka i jego zmagania z rzeczywistością. Niestety, książka posiada także wady, a wśród nich najbardziej rażącymi są liczne błędy i nieścisłości. Poza pomyłkami w imionach bohaterów (np. podczas rozmowy Tosi z Pawłem na koncercie czytelnik poznaje nagle myśli jakiejś Magdaleny), nagminne są błędy stylistyczne utrudniające czytanie i odbiór powieści, niekiedy wprowadzając niezamierzony przez autorkę komizm. Irytujący w powieści jest także brak zaufania pisarki do jej czytelników, wyrażający się w wielokrotnym powtarzaniu tych samych informacji oraz niepotrzebnych interwencji narratora, który tłumaczy (rozumiane przez czytelnika) intencje bohatera.
„Kamienica przy Kruczej” jest powieścią wielowątkową, w której z pewnością każdy znajdzie historię sobie bliską. Pozbawiona prostych rozwiązań oraz schematów okaże się prawdziwą gratką dla lubiących opowieści skomplikowane, skłaniające do refleksji oraz spojrzenia w głąb siebie i drugiego człowieka. Jeśli tylko czytelnika nie zrazi język.
Kinga Młynarska
Ocena: 3/5
Tytuł: „Kamienica przy Kruczej”
Autor: Maria Ulatowska
Liczba stron: 400
Data wydania: 2012
Wydawnictwo: Prószyński i S-ka
