Pierwsze skojarzenie związane z wölwami to „Wieszczba Wölwy” – najbardziej znana z pieśni „Eddy poetyckiej”. W dzisiejszym artykule przyjrzymy się bliżej tym tajemniczym postaciom.
Jak to zwykle w mitologii bywa, sporo na ich temat mówi już sama nazwa. Wölwa to wiedząca, wieszczka, dosłownie: „kobieta dzierżąca magiczną różdżkę”. Inna etymologia wywodzi to określenie od słowa *wel – „śmierć”.
Wölwy były kobietami, które widziały to, co stanie się w przyszłości. Potrafiły także posługiwać się czarami oraz uzdrawiać. W Skandynawii zwano je spakonami – kobietami znającymi spa, czyli wróżby. Były też mistrzyniami w sztuce seidr. Do tego typu czarów wykorzystywały specjalną magiczną różdżkę. Wölwy parały się także wyjątkowo mroczną gałęzią magii – nekromanckimi czarami utiseta.
Gdy przyjrzeć się bliżej tym postaciom, można dostrzec, że wykazują one wiele cech szamańskich. Potrafią kontaktować się z innymi światami i podróżują między nimi (w tym kontekście pojawia się także motyw Drzewa Życia jako swoistej drabiny łączącej wszystkie światy). Umieją także wpaść w trans, w czasie którego przemawiają w dziwnym języku. By to osiągnąć, wölwy wspomagały się alkoholem i grzybami halucynogennymi, co także jest cechą typową dla szamanizmu. Brały również udział w rytualnych orgiach, które miały zbliżyć je do bóstwa.
Taki opis nasuwa słuszne skojarzenia z Odynem, który także wykazuje wiele cech szamanistycznych. Był on zresztą patronem wölw i tym, który obdarzył je mocą. Nauczył je też sztuki władania magicznymi runami.
Istnieją źródła, które potwierdzają istnienie wölw w Skandynawii w czasach średniowiecza. Każdy mógł zasięgnąć ich porady i cieszyły się one powszechnym szacunkiem.
Jednak z przekazów mitologicznych wyraźnie wynika, że lepszymi wölwami niż ludzkie kobiety były olbrzymki. Jedną z wölw – olbrzymek znanych z pieśni „Eddy poetyckiej” jest Hyndla („Pieśni Hyndli”). Była ona specjalistką od genealogii i jej rady zasięgnęła sama bogini Freja, gdy chciała poznać przyszłość swego kochanka Ottara Szalonego.
Inną wölwą wywodzącą się z Thursów była Grid, matka Widara. Słynęła nie tylko z mądrości, ale i urody. Ponadto posiadała dar widzenia przyszłości. To właśnie Grid podarowała Thorowi obdarzone niezwykłą mocą dary – Pas Mocy, który trzykrotnie zwiększał siłę wojownika, cudowne rękawice odporne na zimno i gorąco, i wreszcie kij, którym można było zatrzymać każdego atakującego przeciwnika.
Niezwykle biegłą lekarką była inna wölwa, żona olbrzyma Aurwandila (zwanego także Earendelem) – Groa. To właśnie ona usunęła z czaszki Thora odłamki kamiennego topora olbrzyma Hrungnira. Gwoli prawdy dodajmy, że nie wszystkie.
Pomocy u wölw szukał także sam Odyn. Gdy Baldra dręczyły koszmary, zstąpił do Helu i przywołał z krainy śmieci mądrą wieszczkę.
„Cóż to za mąż, nie znany mi,
Zmusił mnie do podróży tak uciążliwej,
Śnieg na mnie sypał, deszcz mnie siekł,
Przemokłam na rosie, umarła byłam od dawna”¹.
Odyn przedstawił się jej fałszywym imieniem Wegtama i wypytywał o to, co ma nadejść. Uzyskał wiele pożytecznych informacji, ale wölwa rozpoznała go i odeszła, nie chcąc służyć radą Jednookiemu. Nawet bóg nie potrafił jej powstrzymać.
Skandynawowie uważali czary kobiece za potężniejsze od męskich. Wölwy cieszyły się więc dużym poważaniem. Potrafiły przepowiadać przyszłość, uzdrawiać, praktykowały wiele rodzajów magii, także w wyjątkowo mrocznych aspektach. Zmierzch pogańskiej religii w Skandynawii oznaczał także koniec wölw, które uznano za czarownice i bezwzględnie tępiono.
Barbara Augustyn
¹ „Pieśń o Wegtamie. Sny Baldra” („Vegtamskvida. Baldrs Drausnar”), [w:] „Edda poetycka”, przeł. A. Załuska–Stromberg, Wrocław 1986, BN II nr 214, s. 142.
