Wilki i psy to zwierzęta, które odgrywają dużą rolę w mitologii skandynawskiej. Są odpowiednikami kruków, tyle że niezwiązanymi z żywiołem powietrza, lecz ziemią i światem podziemnym. Podobnie jak te ptaki, również one były niebezpieczne i krwiożercze, ściągały na pobojowiska i pożerały ludzkie zwłoki. Psy i wilki symbolizowały walkę, wojnę i śmierć. Uważano je za wyjątkowo wrogie ludziom.
Dwa potworne wilki stale towarzyszyły Odynowi. Nosiły imiona Geri i Freki (Łakomy i Żarłoczny). Były strażnikami Jednookiego. Gdy jeden z nich spał, drugi czuwał, dlatego nie sposób było zaskoczyć najpotężniejszego z Asów.
Jednak najbardziej znanym wilkiem w mitologii skandynawskiej jest Fenrir, syn Lokiego zrodzony ze związku z olbrzymką Angurbode (‘przynosząca nieszczęście’). Bogowie podjęli nieudaną próbę wychowania go w Asgardzie i oswojenia, jednak nic z tego nie wyszło. Ostatecznie spętano go niezwykłym łańcuchem wykutym przez karły – Gleipnirem, który miał tę zadziwiającą właściwość, że im bardziej związany nim próbował się wyrwać, tym mocniej zaciskały się pęta. W efekcie operacji uwięzienia Fenrira swoją prawicę stracił bóg Tyr¹.
I choć niebezpieczeństwo ze strony potwornego wilka zostało zażegnane, bogowie wiedzieli, że jest to stan tymczasowy. Przeznaczeniem Fenrira było bowiem zerwać się z łańcuchów w czasie ragnaröku i znacząco przyczynić do zguby Asów. Pomóc w tym mieli dwaj jego synowie, Sköll i Hati.
W żelaznym lesie na wschodzie stara siedzi,
Rodzi tam pomiot Fenrirowi,
A z nich wszystkich najokrutniejszym jest
Pożerca słońca w postaci Wilka – Olbrzyma.Ciałami umierających zaspokaja głód,
Siedziby bogów zbluzgał krwią.
Słońce czernieje, a późniejsze lato
Pełne jest klęsk; wiecież teraz, czy nie²?
Jak widać, potworne wilki u końca czasów dokonały najgorszych zbrodni. Nie tylko pożerały ciała pokonanych, ale co gorsza, zjadły także Słońce i Księżyc. Na które zresztą polowały od wieków, jednak bezskutecznie.
Warto dodać, że jeszcze przed ragnarökiem bogowie wykorzystali przemienienie w wilka jako karę dla syna Lokiego – Waliego. Ogarnięty wilczym szałem Wali zagryzł swego brata Narfiego, a jego jelitami związano boga płomieni. Jak widać, wilczy motyw jest silnie wpisany w historię rodu Lokiego.
Równie straszliwą bestią jak Fenrir był mityczny pies Garm, strzegący podziemnego królestwa Hel. Garm to słowo, które w języku staroskandynawskim było synonimem zarówno „potwora” jak i „wilka”. Garm także odegra znaczną rolę w czasie zmierzchu bogów – jego przeznaczeniem jest zamordowanie boga Tyra.
Owe mitologiczne postacie straszliwych wilków i psów znalazły swoje odzwierciedlenie w ludowych wyobrażeniach o demonach przybierających takie postacie. To między innymi wilkołaki, czarne psy czy psy i wilki biorące udział w galopującym po niebie Dzikim Gonie. Warto też wspomnieć, że wilkami nazywano w średniowiecznej Skandynawii wykluczonych ze wspólnoty i wygnanych do lasu banitów. Byli to ludzie szczególnie groźni, gdyż nie mieli nic do stracenia.
Motyw wilka jako śmiertelnego wroga wychodzącego z lasu (czyli miejsca niebezpiecznego, pozostającego poza ludzkimi gospodarstwami) przetrwał do dziś w demonologii, folklorze i baśniach. W końcu i my mamy swoje przysłowie: „Nie wywołuj wilka z lasu”.
Barbara Augustyn
¹ Więcej na temat w artykule: http://szuflada.net/upiorne-potomstwo-lokiego/
² „Wieszczba Wölwy”, [w:] „Edda poetycka”, przeł. A. Załuska–Stromberg, Wrocław 1986, BN II nr 214, s. 15, 13 – 14.
