Rosyjski pisarz pochodzenia gruzińskiego, Boris Akunin zasłynął głównie dzięki powieściom kryminalnym opowiadającym o perypetiach nietypowego detektywa Erasta Fandorina. O tym jak wielką zdobył dzięki nim popularność, najlepiej świadczy fakt, że „Świat jest teatrem” to już trzynasta książka z tej serii. Moje pierwsze spotkanie z Fandorinem nastąpiło przy okazji „Dekoratora”, szóstej z kolei powieści, która od samego początku absolutnie mnie porwała. Nie jestem wielką wielbicielką kryminałów, ale osadzenie akcji w dziewiętnastowiecznej Rosji i przede wszystkim pedantyczna dbałość autora o realia i klimat tamtego okresu sprawiły, że stałam się częstym gościem w miejscowej bibliotece.
Do tej pory nie przeczytałam wszystkich części i jak to zwykle w moim przypadku bywa, kiedy sięgam po jakąś serię, miałam problem z zachowaniem chronologii. Okazuje się jednak, że ten mały feler zupełnie nie przeszkadza w zagłębianiu się w prezentowaną fabułę. Każda z książek skupia się bowiem na innej sprawie kryminalnej, wprowadzając zupełnie nowych bohaterów. Punktem wspólnym pozostają tylko wspomniany Erast i jego wierny japoński służący – Masa.
„Świat jest teatrem” wyróżnia się na tle dotychczasowych książek, ponieważ Akunin prawie całkowicie oddaje głos swojemu głównemu bohaterowi. Zwykle autor prowadził narrację z punktu widzenia postaci pobocznych, które podobnie jak czytelnik błądziły w trakcie poszukiwań prawdziwego mordercy. Niezawodny w swej dedukcji Fandorin szybko odkrywał prawdę na temat mordercy, dlatego czytelnik rzadko miał okazję uczestniczyć w fabule prowadzonej z jego perspektywy.
Tym razem genialny detektyw traci nieco swoich zdolności za sprawą już zapomnianego przez siebie stanu. Pięćdziesięcioletni bohater zakochuje się bowiem w o wiele młodszej kobiecie…
Wyświadczając przysługę wdowie po Czechowie, Fandorin wnika w świat teatru, który do tej pory stanowił dla niego prawdziwą zagadkę, by zadbać o bezpieczeństwo prześladowanej aktorki Elizy Altairskiej-Lointaine. Okazuje się, że im dalej w las, tym więcej drzew i bohater coraz bardziej się miota, zarówno w sprawie niewyjaśnionych morderstw w teatrze, jak i we własnych uczuciach do pięknej, zwodniczej Elizy. Zazdrość o ukochaną i jej tajemnicze zachowanie wzbudzają w nim nieufność nawet wobec swojego poczciwego przyjaciela Masy. Niestabilny stan emocjonalny Fandorina wykorzystuje za to przyczajony prześladowca Elizy i postrach trupy petersburskiego awangardowego teatru „Arka Noego”. Życie tracą kolejni mężczyźni zakochani w feralnej aktorce, a czas się kończy. Niedługo odbędzie się specyficzny benefis. Benefis zorganizowany przez mordercę. Czy do tego czasu Fandorin zdoła odkryć prawdę?
Akunin jak zawsze stworzył wyraźny, zapierający dech obraz historycznej Rosji. Jest rok 1911 i kraj stoi u progu rewolucji. Już czuć ją w powietrzu, ale nikt o niej głośno nie mówi. Tłem wydarzeń w teatrze jest napięta sytuacja polityczna z powodu tragicznej śmierci premiera rządu Stołypina. Z początku Fandorin myśli, że to on zostanie wynajęty do tropienia jego mordercy. Jednak zamiast państwowej fuchy trafia do świata, którego kompletnie nie zna, a co więcej, również nie rozumie. Jego jedynym planem na przyszłość jest spokojnie się zestarzeć, pomagając ludziom na tyle, na ile jeszcze zdoła. Uczucie do Elizy wybija go z rytmu, udowadniając, że życie samo pisze scenariusze, bez względu na to, jak bardzo człowiek stara się ich uniknąć.
Co więcej, Akunin robi w końcu pełen użytek ze swojej wiedzy o Japonii, o czym przekonujemy się za sprawą sztuki teatralnej autorstwa Fandorina. Zakochany mężczyzna napisał ją dla swojej wybranki, żeby mogła zagrać rolę specjalnie dla niej stworzoną. „Dwie komety na bezgwiezdnym niebie” zostały dołączone do książki i tym samym otrzymaliśmy dwie historie zawarte w jednej powieści. Sztuka opowiada dzieje nieszczęśliwej miłości pięknej gejszy i niemego ninji, wynajętego, żeby ją zabić.
Autor pokusił się również o wnikliwy opis teatralnej trupy, w której pracuje Eliza, oraz obowiązujących w niej praw. W teatrze Arka Noego każdy z autorów ma ściśle do siebie przypisane emploi, poza które ciężko mu wyjść. Jak w prawdziwej sztuce mamy zatem łotra i łotrzycę, trzpiota i trzpiotkę, matronę i seniora rodu, główną bohaterkę i głównego bohatera, którzy muszą hipnotyzować widownię charakterem i urodą. W tym świecie fikcja miesza się z rzeczywistością. Ludzie nie do końca wiedzą, kiedy zaczyna się gra na scenie, a kiedy się kończy. Nic dziwnego, że ktoś w końcu całkowicie traci zdolność odróżnienia tych dwóch sfer, nakręcając spiralę zbrodni.
Na koniec zostawiłam to, co najbardziej lubię w powieściach Borisa Akunina. A mianowicie humor, z jakim opisuje niektóre, wydawałoby się dramatyczne zdarzenia i ironiczny, wyrozumiały sposób, w jaki traktuje swoje postacie. Autor umiejętnie puszcza oko do swoich czytelników, jasno pokazując, że mimo wszystkich przeciwności losu i nieszczęść prześladujących bohaterów zawsze istnieje wyjście z trudnej sytuacji. A nawet jeśli nie, warto śmiać się przez łzy, tym samym łagodząc niełaskawe wyroki przeznaczenia.
Magdalena Pioruńska
Ocena: 5/5
Tytuł: Świat jest teatrem
Autor: Boris Akunin
Wydawnictwo: Świat Książki
Liczba stron: 430 stron
Data wydania: 2012
