Zanim w polskich księgarniach na dobre rozgościły się powieści grozy – te rodzime i te zagraniczne – literatura tego typu była reprezentowana głównie przez antologie opowiadań. Utwory w nich zebrane wyszły spod piór klasyków gatunku i nie tylko, wszak nawet koronowanym głowom realizmu zdarzało się popełnić utwór fantastyczny.
Oto antologie z lat 1966-1986, które udało mi się postawić na mojej półce z horrorami:
„Opowieści z dreszczykiem” – malutka książeczka wydawnictwa Iskry ukazała się w 1966 roku. Na okładce zdobnej w nastroszoną sowę o wielkich oczach widnieje ostrzeżenie: Niesamowite! Nie czytać o zmierzchu! Wewnątrz znajdują się opowiadania autorów rozmaitych, od klasyków grozy takich jak Edgar Allan Poe czy Ambrose Bierce przez twórców wszechstronnych, np. Henry James, po nazwiska, które z grozą wręcz się nie kojarzą – William Faulkner czy John Steinbeck. Antologia zawiera również „Małpią łapkę”, najsławniejsze opowiadanie Williama Wymarka Jacobsa, brytyjskiego pisarza oddającego się głównie twórczości humorystycznej, jednak słynącego głównie z wyżej wymienionego tekstu. Nic dziwnego. „Małpia łapka” to prawdziwa perełka grozy, jednocześnie utwór refleksyjny i przejmujący. Warto się z nim zapoznać, choćby za pomocą wyżej wspomnianej antologii.
„Upiorny narzeczony i inne opowieści z dreszczykiem” – ta antologia to duchowa siostra „Opowieści z dreszczykiem”. Ukazała się rok później nakładem tego samego wydawnictwa. Na okładce widzimy stare zdjęcie ślubne, na którym widać wyraźnie, że z panem młodym zdecydowanie jest coś nie tak. Podobnie jak w przypadku poprzedniczki, także „Upiorny narzeczony” został opatrzony ostrzeżeniem: Na mocne nerwy! Duchy, strachy, czary. Książka zawiera opowiadania kilku mniej znanych autorów grozy, ciekawostką jest pojawienie się w niej utworu Josepha Conrada pt. „Gospoda pod dwiema wiedźmami”.
„Tchnienie grozy” – ukazało się nakładem wydawnictwa Poznańskiego w 1974 roku. Opowiadania tam zawarte to mieszanka grozy, kryminału i czarnego humoru. Antologia ze wstępem Wojciecha Żukrowskiego zawiera m.in. wyśmienite teksty takie jak „Loteria” Shirley Jackson (autorka „Nawiedzonego”) czy „Człowieka z Południa” Roalda Dahla. Ten ostatni to kilkukrotnie ekranizowany tekst o słynnym zakładzie z zapalniczką, która musi zadziałać dziesięć razy z rzędu, by jej właściciel nie stracił palca.
„Fantastyczne opowieści” – to antologia Wydawnictwa Literackiego z 1975 roku. Książka w charakterystycznej szacie graficznej należała do serii, w której prezentowano klasykę grozy i fantastyki w ogóle od „Zamczyska w Otranto” po utwory bardziej współczesne. „Fantastyczne opowieści” to mile opasła cegła, ponad 450 stron grozy, dodatkowo ilustrowanej w niepokojącym stylu. Tu także znalazły się opowiadania klasyków, m.in. najsłynniejsze opowiadania J.Sheridana le Fanu „Obserwator”. Jako ciekawostki literackie można traktować utwory koronowanych głów realizmu – „Tajemniczy dwór” Balzaca i „Sen śmiesznego człowieka” Dostojewskiego.
„Opowieści niesamowite z prozy rosyjskiej” – imponujące wydanie PIW z 1975 roku. Czarna, klimatyczna okładka, profesjonalny wstęp, obszerne noty o autorach i nastrojowe, dziwaczne ilustracje Andrzeja Strumiłło składają się na tę antologię. Ponieważ, jak czytamy we wstępie, groza stanowiła zawsze margines literatury rosyjskiej, w antologii znajdziemy przede wszystkim nazwiska klasyków prozy w ogóle. Książka zawiera m.in. opowiadania Tołstoja, Turgieniewa, Czechowa, Puszkina, Lermontowa czy Gogola (tu słynny „Wij”).
„Opowieści niesamowite” Edgar Allan Poe – książka, której raczej nie trzeba przedstawiać fanom horroru, chyba najbardziej obszerna polska antologia dzieł jednego z ojców światowej grozy została wydana w 1984 roku przez Wydawnictwo Literackie w wyżej wspomnianej serii. Zawiera najbardziej znane i rozpoznawalne opowiadania grozy tego autora.
„Niespodzianki” Roald Dahl – w tym samym roku Książka i Wiedza sprezentowała czytelnikom antologię opowiadań Roalda Dahla połączoną wspólnym motywem zawartym w tytule. Nie wszystkie utwory należą do gatunku grozy, każdy z osobna to majstersztyk, zarówno pod względem fabularnym, jak i językowym. Mało imponująca szata graficzna skrywa naprawdę rewelacyjne opowiadania, będące nieodrodnymi przedstawicielami charakterystycznego, lekko ironicznego i dygresyjnego stylu Dahla, z nieodmienne zaskakującą, celną puentą.
„Ballada o Narayamie. Opowieści niesamowite z prozy japońskiej” – książka wydana przez PIW w 1986 roku przybliża czytelnikom fantastykę i grozę orientalną. Autorzy opowiadań zawartych w tej antologii to w zasadzie same koronowane głowy literatury japońskiej: Akutagawa Ryunosuke, Tanizaki Junichiro, Kawabata Yasunari, Dazai Osamu czy Shusaku Endo. Folklor japoński przybliżają przede wszystkim utwory Koizumi Yakumo czyli Lafcadio Hearna, wielkiego miłośnika Japonii, autora słynnego zbioru „Kwaidan”, który doczekał się obecnie nie jednej ekranizacji. W Polsce zbiór ten w całości ukazał się w 1984 roku nakładem Wydawnictwa Łódzkiego.
