Termin „posthumanizm”, stworzony przez Ihaba Hassaba w 1977 roku, wynikał poniekąd z bezradności naukowców zajmujących się do tej pory humanistyką. Pojęcie człowieczeństwa uległo radykalnej przemianie i wymagało nowych narzędzi badawczych, poszerzenia pola interpretacji, rewizji dotychczasowych koncepcji. Znakomitym polskim wkładem do posthumanistyki jest wydany właśnie przez Wydawnictwo Naukowe Katedra tom „Po humanizmie. Od technokrytyki do animal studies” pod redakcją Zuzanny Ładygi i Justyny Włodarczyk.
Jeśli humanizm stawiał w centrum człowieka i humanitaryzm, który dotyczył tylko gatunku ludzkiego, to posthumanizm idzie o krok dalej i zastanawia się, jakie jeszcze byty zasługują na godne traktowanie. Pokazuje, że człowiek nie jest już panem świata bądź natury, ale jednym z jego/jej elementów. Ten obszerny zbiór tekstów badaczy i badaczek, zajmujących się relacją człowieka, natury i technologii, pokazuje różnorodność perspektywy, jej polifoniczność. Ważne jest także osadzenie rozważań w polskiej tradycji, odniesienie ich do rodzimego kontekstu.
Tom otwiera esej Justyny Włodarczyk „Rasa, klasa, płeć, gatunek? Metodologie w animal studies”, w którym autorka nie tylko śledzi rozwój tej nauki, ale także tarcia wewnątrz niej oraz związki z innymi dziedzinami. Zaraz obok znajdujemy tekst, który przekłada teorię na praktykę interpretacyjną oraz osadza ją w polskiej literaturze (Iwona Gralewicz-Wolny z esejem o poezji Wisławy Szymborskiej). Niezwykle ciekawy jest artykuł Dariusza Gzyry, koncentrujący się na języku jako narzędziu do uświadomienia Polakom, czym naprawdę jest zjadane przez nich mięso.
Jednak animal studies to nie jedyna dziedzina, jaką zajmują się autorzy. Znajdziemy tu także teksty z zakresu gender studies („Życie na przemiał w Hannibalu. Nekropolityczna produkcja męskości” Agnieszki Kotwasińskiej czy esej Joanny Mąkowskiej o podmiotowości według Rosi Braidotti), filozofii zwróconej ku przedmiotom – object oriented ontology (tę metodę wykorzystuje w interpretacji polskiej poezji Grzegorz Czemiel) czy biosemiotyki (Julia Fiedorczuk i Maciej Rosiński wskazują paralelę między metaforami w języku i w świecie naturalnym). Książkę kończą teksty poświęcone związkowi człowieka i nowoczesnej technologii.
Tom „Po humanizmie…” to ważny przegląd różnorodnych perspektyw, obecnych w polskim posthumanizmie. Współczesny świat pełen kryzysów – ekonomicznych, demograficznych, ekologicznych – wymusza na nas stawianie pytań o związek człowieka z naturą i światem. Książka ta daje odpowiedzi na niektóre z nich.
Tytuł: Po humanizmie. Od technokrytki do animal studies
Redakcja: Zuzanna Ładyga i Justyna Włodarczyk
Wydawnictwo Naukowe Katedra
Gdańsk 2016
