Orły i jastrzębie to kolejne zwierzęta, którym w mitologii skandynawskiej nadano niezwykłe cechy i zadania, wiążąc je tym samym z nadnaturalną stroną rzeczywistości, bogami i olbrzymami. Najprawdopodobniej początkowo większość funkcji omówionych w tym artykule sprawowały tylko orły, dopiero potem część z nich przypadła jastrzębiom.
Orły w sposób naturalny kojarzono z niebem. Jako takie były przeciwnikami wężów i smoków, które żyły pod ziemią. Orzeł siedział na czubku Yggdrasillu (w towarzystwie jastrzębia zresztą, ale o tym później), węże pod ziemią podgryzały korzenie świętego drzewa. Węże i smoki chciały doprowadzić do upadku świata, orły wręcz przeciwnie – były jego strażnikami. Taka symbolika jest charakterystyczna dla wierzeń ludów indoeuropejskich.
Ale w mitologii skandynawskiej orły były także powiązane z olbrzymami. Kilkakrotnie pojawia się motyw przybierania przez Thursów postaci tych ptaków. Tak postąpił Thjazi, by uprowadzić boginię Idunn czy Hraeswelg, władca północnego wiatru. Można zatem wysnuć wniosek, że w pierwotnej wersji mitologii, zanim jeszcze olbrzymy zaczęto uznawać na istoty zagrażające gatunkowi ludzkiemu, orły były symbolami tych Thursów, którzy sprawowali pieczę nad wiatrami, burzami i ogniem. W wyniku zmian w wierzeniach pozytywnie kojarzący się orzeł został przypisany Asowi zabijającemu olbrzymów, ale także Gromowładnemu – Thorowi.
Yggdrasill najpierwszy jest z drzew
Skidbladnir – ze statków,
Odin – z Asów, Sleipnir – z okni,
Biforst – z mostów, Bragi – ze skaldów,
Habrok – z jastrzębi, a z psów – Garm.
(„Grimnira pieśń” [w:] „Edda poetycka”)
Jastrzębie podobnie jak orły i koguty, pełniły rolę strażników światów. Wspomniany w powyższym wyliczeniu Habrok pilnował Asgardu. Inny jastrząb o imieniu Wedrfölnir wraz z orłem strzegł świętego Yggdrasillu, a tym samym ładu i porządku we wszystkich światach.
W kulturze skandynawskiej nie istnieje rozróżnienie między jastrzębiem i sokołem. Dlatego w tym miejscu wspomnę, że były to ptaki wiązane z boginią Freją. Miała ona szatę zrobioną z sokolich piór, która pozwalała na przemianę w tego ptaka. Pewnego razu skorzystał z niej Loki, by uwolnić porwaną przez Thjaziego boginię Idunn.
Związki sokołów z Freją sprawiają, że te zwierzęta są istotne w kulcie płodności. A że to ptaki bardziej dostojne niż koguty (które też pełnią analogiczną funkcję strażników światów), tymi ostatnimi zastąpiono ofiary wcześniej składane z ptaków drapieżnych.
Orły i jastrzębie/sokoły to nie tylko władcy przestworzy, ale przede wszystkim strażnicy toczący nieustanną walkę z wrogami ludzkości, asgardzkich bogów i istniejącego porządku rzeczy – smokami i wężami.
Barbara Augustyn
