Franz Kafka jest jednym z największych pisarzy przełomu XIX i XX wieku oraz najsłynniejszym pisarzem pochodzącym z kraju nad Wełtawą. Ten niemieckojęzyczny autor pochodzenia żydowskiego stworzył swój własny, unikalny styl trudny do jednoznacznej kwalifikacji. Dość powiedzieć, że badacze literatury, mimo że najczęściej zaliczają prozę Kafki do nurtu egzystencjonalizmu, to nie są, co do tego w pełni zgodni. Abstrahując od szufladek, Kafka, głównie za sprawą głośnego „Procesu”, zasłużył sobie na stałą obecność w kanonie najważniejszych autorów XX wieku.
Często zapomina się jednak o krótkich formach tego autora. Ostatni obszerniejszy zbiór jego nowel i opowiadań został wydany w 1961 roku („Nowele i miniatury” w wyborze Romana Karsta). Teraz, po pięćdziesięciu pięciu latach czytelnicy mogą zapoznać się z mniej popularnymi, choć nie mniej ważnymi tekstami czeskiego prozaika. Wszystko dzięki Państwowemu Instytutowi Wydawniczemu, który wydał najobszerniejszy dotychczas polskojęzyczny wybór opowiadań Kafki, zatytułowany „Opowieści i przypowieści”.
Na ponad 600 stronach wydawca zebrał siedemdziesiąt opowiadań, zarówno tych bardziej znanych, jak „Kolonia karna”, „Jama” czy „Przemiana”, a także mniej popularnych. Podobnie jak w przypadku powieści czeskiego autora, tak w opowiadaniach łatwo odnaleźć można jego znak rozpoznawczy, sytuację kafkowską, na co język niemiecki znalazł odrębne słowo, kafkaesk. Bohaterowie wciąż zmagają się z problemami, które nie mają żadnego rozwiązania. Co istotne, autor skupia się na samej istocie problemu, całkowicie pomijając jego genezę. Oczywiście najbardziej znanym utworem, który samoistnie przychodzi na myśl w przypadku prozy Kafki jest wspomniany wcześniej „Proces”, który często pobieżnie odczytywany jest jako utwór antybiurokratyczny. Dopiero lektura takich opowiadań jak „Przemiana” czy „Jama” pokazuje, że autor dopatruje się źródła sytuacji kafkowskiej w samym życiu, które nieoczekiwanie rzuca mam kłody pod nogi.
Franz Kafka to także autor tekstów o wymowie antytotalitarnej, z mocnym opowiadaniem „Kolonia karna” na czele. Beznamiętny i rzeczowo zimny opis egzekucji przywodzi na myśl zakończenie „Procesu” i wydaje się być opowiadaniem proroczym wobec nadchodzącego terroru nazizmu i bolszewizmu.
„Opowieści i przypowieści” to także bogaty wybór tekstów krótszych, nieraz wręcz mikroskopijnych, o objętości pół czy jednej strony, a także zbiór luźnych myśli i aforyzmów autora. W ten sposób niniejszy tom stanowi szeroki obraz twórczości tak niejednoznacznego pisarza, jakim był Franz Kafka.
Jednym z podstawowych założeń Państwowego Instytutu Wydawniczego jest promowanie i przypominanie ważnych tekstów autorów należących do ścisłej czołówki literatury światowej. W tym kontekście wybór opowiadań Kafki wydaje się książką niezwykle potrzebną, szczególnie, że proza czeskiego autora okazuje się wciąż zaskakująco aktualna.
Karol Sus
Tytuł: Opowieści i przypowieści
Autor: Franz Kafka
Wydawnictwo: Państwowy Instytut Wydawniczy
Stron: 632
Data wydania: Warszawa, 2016
