Opisanie podróży i prowadzących do niej inspiracji, spotkań i marzeń to zaiste niełatwe zadanie. Narracje o przemieszczaniu się w czasie i przestrzeni to zapewne największa literacka fascynacja naszych niespokojnych czasów. „Niejasna sytuacja na kontynencie. Prywatny przewodnik po różnych stronach świata” Krzysztofa Środy to obszerny esej nie tylko o peregrynacjach do różnych miejsc Polski i świata, ale także swoiste studium zmagań z pamięcią i upływającym czasem, który jest nieodłącznym i niewidocznym towarzyszem wędrówki. Świat oglądany z perspektywy podróżnika, turysty czy pielgrzyma jest utrwaleniem teraźniejszości, nie rejestrującym zaszłych zmian, momentów chwały czy dramatów. Nieprzypadkowo tytuł książki został zaczerpnięty z opowiadania Gombrowicza.
Powodów do wędrówki może być wiele, lecz być może najważniejszym z nich jest właśnie poczucie niejasności, uwikłania w zbyt statyczne układy, tęsknota za przestrzenią. „Jeśli nawet świat zawiera w sobie jakąś zagadkę, której zrozumienie jest naszym powołaniem, podroż nie jest chyba właściwym sposobem na jej odkrycie. Jeśli bowiem taka zagadka istnieje, powinna być w tym samym stopniu dostępna, bądź niedostępna, z każdego miejsca na ziemi” stwierdza autor, choć sam wielokrotnie przeczuwa i odkrywa tajemnice związane z miejscami, w których przebywał.
Gdyby nakreślić mapę wędrówek autora, to jej początek znalazłby się na rodzinnym osiedlu i wśród plątaniny małych uliczek prawobrzeżnej Warszawy. To właśnie mała ojczyzna jest macierzą wszystkich późniejszych wędrówek. Może właśnie dlatego Środa unika głównych dróg. Porusza się obrzeżami znanych tras, odwiedza mało znane miejsca, których odnalezienie wymaga dokładnego opisu, gdyż często nie sposób dotrzeć do nich autostradą. Fascynuje go odkrywanie okolic niewidocznych, zapomnianych, nieobecnych w przewodnikach. Tekst ten więc to również esej o postrzeganiu – miast i miasteczek widzianych tylko przez chwilę nie sposób zapamiętać inaczej niż tylko urywkowo, skrótowo, choć każdy z tych momentów jest równie ważny, jeśli podróż ma mieć jakiś głębszy sens, aniżeli jedynie potrzebę kompulsywnego przemieszczania się.
Środa stara się prowadzić dialog. Tylko taki sposób umożliwia poznawanie. Równocześnie jego tekst zaprzecza tezie o nieuchronnej unifikacji. Znajdujemy w nim opisy pełne są smaków, zapachów, budowli i ludzi. Każde z odwiedzanych miejsc posiada swoją historię i swoje legendy, a czasem także wstydliwie skrywane sekrety. Być może zagadki świata nie da się odkryć, jednak ruch może umożliwić spotkanie z nią. Każdy z nas w ciągu życia odbywa swoją Odyseję. Książka Krzysztofa Środy jest zapisem jednej z nich.
Ewa Glubińska
Autor: Krzysztof Środa
Tytuł: Niejasna sytuacja na kontynencie. Prywatny przewodnik po różnych stronach świata
Wydawnictwo: Czarne
Data wydania: 16 lipca 2014
