Andrzej Zieliński przez wiele lat pracował jako dziennikarz. Zajmuje się także pisaniem książek o kontrowersyjnych zagadnieniach w historii Polski jak „Skandaliści w koronach” czy „Sarmaci, katolicy, zwycięzcy”. Jego najnowsze dzieło „Żony, kochanki, damy, intrygantki. Niezwykłe kobiety u boku naszych władców” poświęcone jest niewiastom, które znacząco wpłynęły na dzieje Polski. Historia i świadomość potoczna nie wszystkie z nich potraktowały tak, jak na to zasługiwały. Niektóre obrosły czarną legendą, inne idealizowano, a jeszcze inne zostały niemal całkowicie zapomniane.
Książka składa się z kilkunastu zupełnie odrębnych rozdziałów poświęconych innej postaci historycznej, od początku polskiej państwowości aż do czasów wojen napoleońskich. Autor prezentuje portrety: Dobrawy – żony Mieszka I, Rychezy – żony Mieszka II, Salomei – żony Bolesława Krzywoustego, św. Jadwigi Śląskiej, św. Kingi, św. Jadwigi Andegaweńskiej, Elżbiety Rakuszanki – żony Kazimierza Jagiellończyka, Bony Sforzy, Barbary Radziwiłłówny, Anny Jagiellonki, Ludwiki Marii Gonzagi – żony dwóch polskich królów: Władysława IV Wazy i Jana Kazimierza, Marysieńki, carycy Katarzyny II, Marii Walewskiej, a wreszcie morganatycznej żony Wielkiego Księcia Konstantego – Joanny Grudzińskiej.
Jak widać, kobiece postacie przedstawione w książce w większości nie były Polkami. Znalazły się tuż obok tronu najczęściej dzięki mariażowi z polskimi władcami. Niektóre trafiły nad Wisłę zupełnym przypadkiem jak Jadwiga Andegaweńska, której przypadł los królowej Polski po śmierci siostry. Przybywały do obcego kraju, którego języka i obyczajów nie znały, najczęściej jako bardzo młode dziewczyny. Trzeba mieć na uwadze, że kiedyś dwunastolatki uważano za gotowe do zawarcia małżeństwa. O miłości nie było mowy. Swojego małżonka poznawały zazwyczaj po ślubie. Część starała się zrobić jak najwięcej dla swojej nowej ojczyzny, inne działały na korzyść krajów i rodów, z których się wywodziły.
Autor stara się skonfrontować potoczne wyobrażenia na temat historycznych postaci z ustaleniami naukowców. Cytuje opinie ludzi im współczesnych, pamiętając jednocześnie, że nie są (i nie mogły one być) bezstronne. Przyjrzyjmy się tej metodzie na przykładzie królowej Bony. Większość kojarzy ją zapewne jako trucicielkę, która wyprawiła na tamten świat m.in. swoją niechcianą synową, Barbarę Radziwiłłównę. Tymczasem według ustaleń historyków z trucizną miała ona tyle wspólnego, że sama zmarła w wyniku otrucia. Świetnie za to orientowała się w sprawach gospodarczych. Jej też zawdzięczamy pomysł najkorzystniejszego dla Polski rozwiązania dotyczącego losów zakonu krzyżackiego. Niestety, proponowane przez nią przeniesienie Krzyżaków do Mołdawii nie zostało przeforsowane. Za działania, które doprowadziły do powstania Prus, musieliśmy potem słono zapłacić. Bona miała też spore zasługi w promowaniu w Polsce kultury renesansu. Co nie dziwi, skoro pochodziła z Włoch, jego kolebki.
Natomiast idealizowana Barbara Radziwiłłówna nosiła niechlubny acz odpowiadający jej wyczynom przydomek „wielkiej nierządnicy Litwy” i zmarła nie wskutek otrucia przez Bonę, ale w wyniku zaawansowanej choroby wenerycznej.
Andrzej Zieliński łączy niezwykle lekki styl pisania z dbałością o prawdę historyczną. Sporo tu cytatów ze źródeł historycznych, ale autor wyraźnie zaznacza, że są tajemnice, które nigdy nie zostaną wyjaśnione i pozostają jedynie w sferze domniemań historyków. Całość uzupełnia 12 aneksów, w których znajdziemy fragmenty dzieł historycznych, utworów poetyckich i dokumentów (np. akt abdykacji Stanisława Augusta Poniatowskiego), bibliografię oraz indeks osób pojawiających się w książce.
Wszystkich, którzy chcieliby dowiedzieć się czegoś więcej o kobietach, które odegrały znaczące role w polskiej historii, zachęcam do przeczytania książki „Żony, kochanki, damy, intrygantki. Niezwykłe kobiety u boku naszych władców”. Bo to zazwyczaj życie pisze najlepsze i najbardziej zaskakujące scenariusze.
Barbara Augustyn
Autor: Andrzej Zieliński
Tytuł: „Żony, kochanki, damy, intrygantki. Niezwykłe kobiety u boku naszych władców”.
Wydawnictwo: Prószyński i S-ka
Liczba stron: 320
Data wydania: 2017
