„Złoty chłopak, szmaragdowa dziewczyna” Yiyun Li to zbiór dziewięciu historii, w których ta młoda chińsko-amerykańska autorka w kameralny i refleksyjny sposób opowiada o traumie przeszłości i poczuciu straty przeżywanej przez bohaterki. „Przekonałam się z czasem, że życie jest właśnie takie: każdy dzień chciałoby się wieczorem włożyć z powrotem do skorupki jak kurczaka, ale on się nie daje” – powiada czterdziestojednoletnia Moyan w opowiadaniu „Dobroć”. To zdanie mogłoby stać się przesłaniem całej książki.
Autorka śledzi drobne incydenty, pozornie nieważne decyzje albo wichry historii, które dotykają i kształtują życie dziewięciu kobiet. Wszystkie one starają się dopasować do radykalnie zmieniających się czasów i stylu życia albo pozostają bierne, zdając się na decyzje innych. Rzadko kiedy postanawiają wziąć swój los we własne ręce, jak czyni to Meilan w opowiadaniu „Ogrodowa trzy”. Czasem usiłują się wyrwać z tradycyjnej roli narzuconej kobietom przez pozostałości patriarchalnego społeczeństwa, częściej jednak manipulują swoimi uczuciami Ich nieobecność lub stłumienie, wyćwiczona „nieczułość” ma gwarantować im poczucie niezależności i umożliwić odcięcie się od trudnej przeszłości.
Błędem byłoby jednak sądzić, że Yiyun Li analizuje kontakty damsko-męskie. Wielokrotnie pojawiają się w opowiadaniach relacje między kobietami: trudne i skomplikowane, częstokroć niemożliwe do rozszyfrowania lub naprawienia. Moyan nie potrafi do końca ani nawiązać kontaktów ze swoją matką, ani zrozumieć filozofii życia przekazywanej jej przez nauczycielkę angielskiego, tajemniczą i niedostępną profesor Shan. W opowiadaniu „Więzienie” Yilan staje się zakładniczką wybranej na matkę zastępczą Fusang, która oczekuje bliźniąt, mających zastąpić jej zmarłą tragicznie córkę. Z kolei Ailin z „Niczym rzeki nurt” zmaga się z traumą zerwania przyjaźni wskutek pewnego niefortunnego żartu i tragedią, którą spowodował w rodzinach jej dwóch najlepszych przyjaciółek.
Postacie Yiyun Li są niejednoznaczne, naznaczone piętnem przemocy i skomplikowanej przeszłości, na którą nie miały wpływu. Cisza i rezygnacja cechująca ich życie, okazuje się częstokroć najlepszą metodą obrony w obliczu tyranii systemu społecznego, historii czy wyroków losu. Dopiero gdzieś głęboko przebija odrobina nadziei, że zły los można odwrócić. „Hanfeng uświadomił sobie jednak, że wszystko, co się składa na jej osobowość (kilkadziesiąt lat samotnego wdowieństwa, chłód okazywany natrętom, którzy próbowali pozorną życzliwością zamaskować własne wścibstwo, i wreszcie przeświadczenie, że trzeba żyć własnym życiem, nie musząc nikomu nadskakiwać), może się komuś wydać zbędne i śmiechu warte. Niewykluczone, że to samo dałoby się powiedzieć o każdym żywym stworzeniu: o gąsienicy, która gryzie liść, nie widząc zbliżającego się ptasiego dzioba, o czapli, zahipnotyzowanej własnym odbiciem w wodzie, jakby władała wszechświatem, albo i o nim samym z jego wieczną huśtawką nadziei i rozczarowań, na której nadzieja mimo doznawanych raz po raz zawodów wciąż brała górę”. Dla bohaterek Yiyun Li to częstokroć najtrudniejsze zadanie ich życia.
Autorka: Yiyun Li
Tytuł: Złoty chłopak, szmaragdowa dziewczyna
Przełożył: Michał Kłobukowski
Wydawnictwo: Czarne
Data wydania: 1 czerwca 2016
