Juan Francisco Ferrándiz w swej powieści opisał najmniej zapewne znaną część dziejów Europy. Okres kształtowania się europejskich królestw po parowiekowym załamaniu cywilizacyjnym, spowodowanym inwazją plemion germańskich i upadkiem cesarstwa zachodniorzymskiego, stanowił historyczny fenomen. Organizowanie się nowego typu społeczeństw feudalnych, rosnąca potęga Kościoła i arystokracji, konflikty między władzą świecką i papieżami zdecydowały o kształcie i losach europejskiego średniowiecza.
Swoją powieścią autor zabiera nas do legendarnego i fascynującego regionu owej określającej się na nowo Europy – na tereny pograniczne Marchii Hiszpańskiej, na których powstała Stara Katalonia. Jako strefa przyfrontowa w wieloletnich zmaganiach między chrześcijańskimi władcami a muzułmańskimi kalifami na Półwyspie Iberyjskim Marchia stanowiła terra incognita, z ginącymi od kolejnych najazdów osadnikami i miastami. Jedynym miejscem, któremu udało się przetrwać, jest Barcelona. Założona na miejscu rzymskiej osady, broniła Saracenom wstępu do wnętrza kontynentu. Opinia tego miasta jako niezłomnej twierdzy jest jednym z najmocniejszych powodów katalońskiej dumy i poczucia odrębności. Stanowiło to punkt wyjścia narracji Ferrándiza, którą zaludniają postacie fikcyjne, historyczne i fantastyczne.
Autor odwołuje się bowiem także do przedchrześcijańskich legend i średniowiecznych opowieści o bestiariuszach – płatnych mordercach posługujących się trucizną i jadowitymi stworzeniami w licznych walkach o władzę. To nadaje całej opowieści aurę magicznej tajemniczości, kojarzonej zazwyczaj z okresem wczesnego średniowiecza. Bardzo precyzyjnie i ze znakomitą znajomością źródeł historycznych autor ukazał mechanizmy walki o władzę między gockimi i frankońskimi rodami, zabiegi potężnego rodu Bosonidów o koronę cesarską, wykorzystywanie religii i pozycji kościoła do walk politycznych.
Bosonidom, Bellonidom i królom towarzyszą w „Ziemi przeklętej” zwykli mieszkańcy Barcelony, której patrycjat pochodzenia gockiego skonfliktowany był z frankońskimi margrabiami z królewskiego nadania. Ten polityczno-etniczny antagonizm przeradzał się w okresowe bunty i zatargi, zazwyczaj kończące się krwawymi rozprawami z pokonanymi przeciwnikami. Trudno nie dopatrywać się w tym aluzji do obecnych sporów między rządem hiszpańskim a katalońskimi separatystami. W „Ziemi przeklętej” miasto i jego mieszkańcy, walczący o swoją niezależność i godność, okazują się jednak mądrzejsi i silniejsi aniżeli wszechwładni i wiecznie intrygujący możnowładcy. Puenta o potędze międzyludzkiego solidaryzmu wydaje się jak najbardziej odpowiednia na dzisiejsze czasy.
Ewa Glubińska
Tytuł: Ziemia przeklęta
Autor: Juan Francisco Ferrándiz
Przełożyła: Ewa Morycińska-Dzius
Wydawnictwo: Wydawnictwo Literackie
Rok wydania: 2020
