Napis „Czarna seria” na okładce książki wydawnictwa Czarna Owca sugeruje jedno – kryminał. Tym razem sprawa nie jest tak oczywista. „Zagadki przeszłości” Kate Atkinson nie są typową narracją kryminalną, choć posiadają klasyczne dla tego gatunku elementy. To jednak przede wszystkim opowieść o rodzinie (właściwie o rodzinach) i zagmatwanych relacjach między jej członkami. Dla mnie więc to właśnie warstwa psychologiczno-obyczajowa jest zdecydowanie ważniejsza od detektywistycznej. Zapewne każdy czytelnik / każda czytelniczka sam(a) zdecyduje, w jaki sposób czytać tę powieść.
„Zagadki przeszłości” jako kryminał zbudowane są w typowy dla tego gatunku schemat z jedną różnicą. Zazwyczaj w takich powieściach detektyw musi rozwiązać jedną sprawę – tu mamy ich aż trzy. Głównym bohaterem jest oczywiście mężczyzna, były policjant – Jackson Brodie, który wraca do zagadek nierozwiązanych od lat. Pierwsza wiąże się ze śmiercią ukochanej córki Theo, która została zabita podczas pracy w kancelarii ojca. Druga sprawa dotyczy zniknięcia trzydzieści lat temu najmłodszej z czterech sióstr – teraz dwie z nich, po śmierci ojca i pojawieniu się nowych śladów, zgłaszają się do detektywa. Ostatnia zaś to mężobójstwo. Sam Brodie, rzecz jasna, też ma problemy rodzinne – jak na byłego policjanta przystało.
Warstwa obyczajowa to narracje o czterech rodzinach, o relacjach między dziećmi i rodzicami, o nieszczęśliwych żonach i mężach. Atkinson nie boi się pisać o miłości ani o nienawiści i niespełnieniu. Rodzina u niej nie jest synonimem spełnienia i radości. Jeśli pojawia się szczęście, za chwilę jest niszczone. Pisarka stawia swoich bohaterów i bohaterki przed trudnymi decyzjami i pozwala im wybrać niejednoznaczne drogi.
Fabuła „Zagadek przeszłości” nie jest prowadzona chronologicznie – autorka przeplata trzy historie sprzed lat z aktualnym działaniem detektywa i jego klientów. Z każdą kolejną stroną elementy tych zagadkowych puzzli dopasowują się do siebie, naprowadzają na odpowiedzi na nasze pytania. Co ciekawe i niestandardowe dla klasycznych kryminałów – Brodiemu nie zawsze udaje się rozwiązać sprawę, a niektóre z nich wyjaśniają się same, bez jego udziału.
Powieść Atkinson jest bardzo nietypowa i przez tę swoją nietypowość bardzo dobra. Trudno ją zaklasyfikować gatunkowo, przez co jej recepcja może być szersza, niejednoznaczna. Przyznam, że z niecierpliwością czekam na kolejne tomy.
Anna Godzińska
Tytuł: Zagadki przeszłości
Autorka: Kate Atkinson
Tłumaczenie: Paweł Laskowicz
Wydawnictwo: Czarna Owca
Premiera: 13 sierpnia 2014
