W swojej prozie Topol w wyjątkowy sposób miesza wszystko: historię i współczesność, Wschód z Zachodem albo groteskę z niemal filozoficzną zadumą nad kondycją człowieka. W tym szelmowskim tonie ukrywa się jednak głęboki smutek. Co zostało z wolności wymarzonej latami przez Czechów oraz inne środkowoeuropejskie narody odcięte od reszty kontynentu żelazną kurtyną, metaforą zniewolenia i politycznej przemocy? Jak to się stało, że wszyscy w tym regionie stali się zakładnikami historii i własnych poprzekręcanych życiorysów, będących przejawami nieuświadomionego syndromu sztokholmskiego, w postaci nostalgii za minionymi komunistycznymi czasami i niewytłumaczalnym respektem dla satrapów lub populistów.
Razem z rodzinną wędrowną trupą Burasa, Soni i ich dwóch synów podróżujemy przez dystopijną, pełną niechcianych migrantów Europę. Spotykamy w niej najczęściej ludzi odrzuconych, sfrustrowanych ksenofobów i wysłanników rozciągającego się na wschodniej flance kontynentu chaosu. I chociaż Buras wraca do Czech, nad Sazawę, okazuje się nagle, że i tam nie odnajduje swojego miejsca. Wszystko zmieniło się nie do poznania, w szybkim tempie narzuconym przez epokę przełomu. Stary świat, niechciany i bezbronny, umarł lub właśnie obumiera. Wrażenie schyłku przebija przez całą narrację, a początkowo sowizdrzalski ton przygód Burasa zostaje zastąpiony przez coraz liczniejsze śmierci i rozważania o czasie, do którego nie można powrócić. Być może dlatego tak wielu bohaterów powieści daje uwieść się pozorom, złudom i pustym obietnicom polityków albo zwykłych rzezimieszków. Ci, którzy próbują być sobą lub upierają się przy swoich pomysłach na życie, płacą wysoką cenę.
Sportretowane w powieści społeczeństwo stanowią ludzie niemal na dnie egzystencji. To chaotyczny, pełen przemocy i niespełnionych nadziei świat, w którym walka o przetrwanie przypomina niezwykle skomplikowaną grę pełną chwilowych sojuszy i bolesnych zdrad. W życiu bohaterów Topola opłaca się tylko indywidualna strategia przetrwania, gdy nie można liczyć na niczyją pomoc.
Świat na krawędzi załamania nerwowego, wiecznie przerabiający nienauczone lekcje i pełen niechcianych ludzi, nie jest najlepszym miejscem. „ A przede wszystkim nie ma już dokąd emigrować, bo wszędzie spadają bomby. Już nie masz gdzie się zadekować, komediancie”, powiada do Burasa stary nauczyciel Lojda. I jest to najbardziej gorzka konstatacja z tego przedziwnego raportu o stanie naszego mikrokosmosu.
Ewa Glubińska
Autor: Jachym Topol
Tytuł: „Wrażliwy człowiek”
Tłumaczenie: Dorota Dobrew
Wydawnictwo: Czarne
Liczba stron: 424
Data wydania: 2019
