Władysław Duczko „Moce wikingów” t. I „Światy i zaświaty wczesnośredniowiecznych Skandynawów”

wladyslaw-duczko-moce-wikingow-swiat-wczesnosredniowiecznych-skandynawow-cover-okladka

Profesor Władysław Duczko jest specjalistą od archeologii Skandynawów, zwłaszcza epoki wikingów. Przez wiele lat pracował na szwedzkich uczelniach, prowadził także badania w najważniejszych dla tego okresu miejscach znajdujących się na terenie Szwecji – porcie Birka oraz starej Uppsali. Jego najnowsza książka nosi enigmatyczny tytuł „Moce wikingów”. Poświęcona jest temu, w co wierzyli średniowieczni skandynawscy wojownicy i co uznawali za obdarzone mocą. I to nie tylko w aspektach, które najczęściej kojarzą się z żeglarzami z Północy. Oprócz mocy wywodzonych od typowo męskich bogów jak Odyn i Thor pojawią się także bóstwa żeńskie, a przedmioty mocy to nie tylko broń, ale również damska biżuteria.
Książka Władysława Duczko nosi podtytuł „Światy i zaświaty wczesnośredniowiecznych Skandynawów” i jest pierwszą częścią zaplanowanego na dwa tomy opracowania. Autor rekonstruuje świat ludzi z epoki wikingów głównie poprzez ich zaświaty – prezentując i analizując przedmioty znalezione w grobach i metody pochówku z tamtego okresu. Wszystko po to, by przybliżyć współczesnemu czytelnikowi rzecz istotną dla zrozumienia tamtych czasów – pojmowanie rzeczywistości w sposób magiczny. Przedmioty mocy często spełniały wielorakie funkcje – magiczną, użytkową i prestiżową, przy czym ta pierwsza przeważała nad pozostałymi. Jest to fundamentalna różnica w pojmowaniu świata między nami a ludźmi z epoki wikingów. Podobnie jak ich przekonanie, że żyją w czasie kolistym, odmierzanym stale powtarzającymi się porami roku i przyporządkowanymi im zajęciami oraz religijnymi rytuałami.

Książkę otwiera wstęp poświęcony epoce wikingów, jej genezie oraz ramom czasowym. Autor polemizuje z rozpowszechnionym poglądem, że za początek tego okresu należy uznać 793 r. i splądrowanie klasztoru na wyspie Lindisfarne. Jako kluczowy argument podaje znacznie wcześniejszą aktywność najeźdźców z Północy na terenie Europy Wschodniej.

Opisując przedmioty mocy, W. Duczko sporo miejsca poświęca często pomijanym ozdobom. Są one ważne nie tylko z uwagi na estetykę czy funkcję religijno-magiczną, ale także przynależenie do świata tradycji. Niektóre mają bardzo długi rodowód, który sięga aż do czasów antycznych, jak choćby zawieszki w formie tarcz Amazonek, znalezione w grobach z Tuny i Badelundy.

Składanie do grobów starych ozdób było wyrazem szacunku dla zmarłego. Takie przedmioty uważano za napełnione szczególną mocą, która mogła się przydać zmarłemu w podróży na tamten świat.

Moce_okl_caloscKolejne rozdziały książki są poświęcone łodziom grzebalnym, w których chowano nie tylko mężczyzn, ale i kobiety, oraz symbolice węża i smoka, która – choć dla nas ma znaczenie wyłącznie negatywne – to w świecie wikingów była bardziej niejednoznaczna. Bestie zdobiły amulety, a wizerunki ich łbów umieszczano na statkach. Strzegły także skarbów zakopywanych w ziemi. Ten zwyczaj nie wynikał ze skąpstwa, lecz stanowił kolejny element łączący światy i zaświaty. Skarby schowane pod ziemią były dostępne dla przodków i wzmacniały ich siły, co służyło wciąż żyjącym krewnym.

W. Duczko opisuje także prestiżowe przedmioty pochodzące z krain zamieszkiwanych przez wyznawców Proroka oraz wzbudzający wiele dyskusji tron z Lejre – wczesnoduńskiego ośrodka władzy. Sporo miejsca poświęca znalezionemu w grobowcu w Birce wyjątkowemu naszyjnikowi, w którym zawiera się cały świat, oraz niezwykłym przedmiotom z grobu pani z Aski.

W książce znajdziemy także analizę popularnych zawieszek w kształcie ludzkiej głowy i powiązanie ich z najsłynniejszym mitologicznym tricksterem – Lokim; młoteczków Thora, końskich uzd, a wreszcie – tańczących wojowników.

Całość uzupełnia spis wykorzystanych ilustracji oraz wybranych nazw własnych.

„Moce wikingów” W. Duczko to fascynująca wyprawa przez światy i zaświaty wikingów, ich obyczaje, tradycje i wierzenia. Autor bazuje na znaleziskach archeologicznych, które pozwalają przybliżyć sposób pojmowania świata przez wczesnośredniowiecznych Skandynawów. Jest to książka popularnonaukowa, napisana przystępnym i barwnym językiem. Znajdziemy w niej wiele ciekawych teorii, m. in. o skandynawskim rodowodzie uważanych za słowiańskie bóstw o wielu twarzach czy noszeniu przez wikingów hełmów z rogami. Dla wszystkich interesujących się czasami i kulturą żeglarzy z Północy jest to pozycja obowiązkowa.

Barbara Augustyn

Autor: Władysław Duczko
Tytuł: „Moce wikingów” t. I „Światy i zaświaty wczesnośredniowiecznych Skandynawów”
Wydawnictwo: Instytut Wydawniczy Erica
Liczba stron: 354
Data wydania: 2016

 

About the author
Barbara Augustyn
Redaktor działu mitologii. Interesuje się mitami ze wszystkich stron świata, baśniami, legendami, folklorem i historią średniowiecza. Fascynują ją opowieści. Zaczytuje się w literaturze historycznej i fantastycznej. Mimowolnie (acz obsesyjnie) tropi nawiązania do mitów i baśni.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *