Praca Christiana Ingrao „Wierzyć i niszczyć. Intelektualiści w machinie wojennej SS” to zbiorowa biografia części członków najbardziej zbrodniczej formacji w dziejach Europy. Jej lektura odziera czytelnika ze złudzeń o istnieniu związku między intelektem a etyką. Pokazuje, jakich moralnych, kulturowych i społecznych spustoszeń może dokonać elita, której celem nie jest tworzenie, ale przeciwnie, niszczenie zastanych norm. Okrucieństwa i zbrodnie dokonywane są przez nią w imię politycznych i ideologicznych utopii, których deklarowanym celem jest niemal zawsze budowa „nowego, lepszego świata”.
Ingrao opisuje świat, w którym prymat wiedzie rasistowska ideologia i przemocowy dyskurs. Tytułowi intelektualiści stanowili bardzo szczególną grupę. To osoby, które w okresie I wojny światowej były dziećmi. To właśnie wielki konflikt lat 1914-18 kształtował ich poglądy, a wojenna trauma wywołała chęć odwetu i zmiany politycznej rzeczywistości. Gorycz porażki, poniesionej przez Niemcy, słabość demokratycznych instytucji Republiki Weimarskiej i chaos czasów wielkiego kryzysu ekonomicznego spowodowały w Niemczech niezwykłą popularność wszelkiego rodzaju nacjonalistycznych organizacji i stowarzyszeń studenckich. Ich rolą było rozpowszechnianie idei rewanżu za niemiecka klęskę i zjednoczenia wszystkich terenów w Europie, zamieszkiwanych przez niemiecką mniejszość. To w nich przyszła intelektualna elita SS kształtowała swoje poglądy na świat. Wszystkie osoby z tej grupy będą w późniejszych latach ponosić odpowiedzialność za bezprzykładne zbrodnie i śmierć wielu tysięcy ludzi. Jeśli uwzględnimy ten aspekt, określenie „intelektualiści” nabiera bardzo specjalnego znaczenia, zmuszając czytelnika do konfrontacji z ugruntowanymi w świadomości społecznej konotacjami tego terminu.
Autorowi udaje się przy tym wykazać rzecz zdumiewającą. Większość esesmanów-intelektualistów była absolwentami kierunków humanistycznych, filologicznych lub wydziałów prawa, często uzyskując tytuły doktorskie w tych dziedzinach i rozpoczynając karierę akademicką. Cechował ich radykalizm poglądów i negacja całego dorobku cywilizacyjnego Europy. W ich oczach najwyższym osiągnięciem ludzkości była kultura germańska. Stąd stałe nawiązywanie do jej dziedzictwa, które miało stanowić fundament potęgi Niemiec, a nawet przeniesienie do „Czarnego Zakonu” neopogańskich rytów.
Radykalizm należących do SS intelektualistów zaczął szybko oddziaływać na całą ideologię nazistowską i rzeczywistość III Rzeszy. To oni głosili potrzebę „zachowania biologicznej substancji narodu”, czystości rasowej i uzyskania przestrzeni życiowej dla „nowych” Niemiec. Opracowywali ustawy rasowe, tworzyli teorie uzasadniające wyższość rasową narodów nordyckich. Ich utopią było nowe, wielkie Niemcy egzystujące na terenach odebranych swoim wrogom i chroniące swoją czystość rasową. Zdobyte kraje miały ulec procesowi germanizacji. Rasizm i eugenika przeniknęły z całą mocą do nazistowskiego światopoglądu, zyskując dzięki młodym uczonym, związanym z SS, status normatywny. Ci sami ludzie byli autorami planów i praktyki eksterminacji narodów, dokonywanych przez SS w ciągu całego okresu wojny. Efektem była zagłada europejskich Żydów i zbrodnie dokonane na milionach Polaków, Rosjan, Białorusinów. W okupowanej przez nazistowskie Niemcy Europie nie było praktycznie miejsca, w którym nie mordowano ludzi niepełnosprawnych czy chorych psychicznie. Jako osoby zagrażające systemowi represjonowano homoseksualistów i lesbijki, aktywistów społecznych, religijnych, opozycjonistów związanych ze wszystkimi nurtami politycznymi.
Świat intelektualistów z SS, przesiąknięty eschatologicznym lękiem przed „biologicznym wyniszczeniem” i rasową obsesją, jest wyłącznie męski. Kobiety są w nim nieobecne. Ich rolą było rodzenie czystych rasowo dzieci i przekazywanie im nazistowskich ideałów. One także należały de facto do grupy wykluczonej z publicznego dyskursu i nie miały żadnego wpływu na swoje prawne i społeczne położenie, o którym w totalitarnej przestrzeni nazistowskiego państwa decydowali arbitralnie mężczyźni.
Dla osób zainteresowanych historią zaletami dzieła Christiana Ingrao, które jest opublikowaną wersją jego doktoratu, będą bez wątpienia bogata bibliografia i liczne przypisy. To także lektura obowiązkowa dla wszystkich zainteresowanych socjologią totalitaryzmów. Bowiem zbrodnicza rola, jaką odegrali intelektualiści spod znaku SS, jest w istocie klęską całej europejskiej inteligencji.
Ewa Glubińska
Tytuł: Wierzyć i niszczyć. Intelektualiści w machinie wojennej SS
Autor: Christian Ingrao
Przełożyła: Magdalena Kamińska-Maurugeon
Wydawnictwo: Czarne
Premiera: 9 października 2013
Ilość stron: 608
