Wielka Macierz

Szczególne miejsce w niemal każdej mitologii zajmuje postać, określana jako Wielka Macierz, Magna Mater, Wielka Bogini, Bogini-Matka… Wszystkie te miana odnoszą się do bogini, której domeną jest macierzyństwo, płodność, Ziemia, akt stworzenia. Wszechpotężna, władająca światem, obdarzona nieograniczoną wręcz płodnością, opromieniająca wszystkie stworzenia boska rodzicielka. Wiele było takich bogiń w historii ludzkości, wymienię tylko kilka z nich:

Najbardziej znaną jest prawdopodobnie grecka Gaja, Matka Ziemia, która wyłoniła się z Chaosu i dała początek całemu panteonowi bogów. Mimo że wraz z powstawaniem kolejnych pokoleń bogów została zepchnięta na dalszy plan przez młodsze i bardziej przedsiębiorcze boginie, nigdy nie utraciła istotnego wpływu na losy wszechświata. Uosabiała płodność i macierzyństwo.

Kolejne miejsce zajmuje Kybele, Kubala, frygijska bogini płodności, wiosny i urodzaju, strzegąca miast obronnych i zmarłych. Czczona była przez tysiąclecia w całej Azji Mniejszej, by wreszcie stać się opiekunką Rzymu, gdzie jej kult przetrwał do V wieku naszej ery.

Al-Lat, Alilat, bogini słońca i matka bogów w mitach arabskich, personifikacja lata, będąca też jednocześnie królową otchłani. Jej symbolem był biały kamień ozdobiony klejnotami.

Astarte, Asztarte, fenicko-kananejska bogini związana z ludzkimi namiętnościami: miłością, płodnością i wojną. Przedstawiano ją jako nagą kobietę z kwiatami lotosu w dłoniach, czasem zasiadającą na grzbiecie lwa lub konia. Utożsamiana z Isztar, zwaną także Inanną, mezopotamską boginią miłości cielesnej i wojny (pole bitwy zwano „placem zabaw bogini Isztar”).

Izis, Izyda, egipska bogini płodności, opiekunka rodzin, siostra i żona Ozyrysa. Gwiazdę Syriusz uważano za jej duszę. Symbolem bogini była róża, a korona z tych kwiatów zwana „świętymi różami abisyńskimi” stanowiła nieodzowny element wyposażenia zmarłych na ich ostatnią podróż.

Mokosz, słowiańska bogini deszczu i burzy, żona gromowładnego Peruna i uosobienie matki ziemi. Jej kult na niektórych terenach przeszedł płynnie w kult maryjny, choć przetrwał w folklorze wschodniosłowiańskim – Mokosz jest tam duchem domowym, ukazującym się pod postacią kobiety z dużą głową, przędącej nocą wełnę i strzygącej owce. Jej pojawienie się poprzedza warkot kołowrotka.

Ninhursag, sumeryjska bogini symbolizująca życie i płodność ziemi, akuszerka zarówno bogów, jak i ludzi. Jej imię znaczy tyle co „Pani Gór”. Wierzono, że karmi ziemskich władców swym mlekiem, przekazując im tym samym boską naturę.

Inną sumeryjską boginią-matką była wywodząca się z chaosu Tiamat, uosabiająca słone wody mórz i oceanów, żona Apsu, bóstwa wód słodkich. Z jej przepołowionego ciała powstały Niebo i Ziemia.

Cihuacoatl, kobieta-wąż, aztecka bogini płodności i ziemi. Opiekowała się rodzącymi kobietami i zmarłymi niemowlętami. Miała podarować ludziom narzędzia.

Kali, straszliwa hinduska bogini czasu, przemiany, śmierci. Jednocześnie uważana za zbawicielkę, wyzwalającą dusze, poskramiającą demony i władającą całym cyklem reinkarnacyjnym.

Liczne wcielenia Wielkiej Macierzy świadczą o nabożnej czci, z jaką ludzkość od zarania swego istnienia odnosiła się do kobiecej roli w przekazywania życia. Kult Bogini-Matki nie tylko występował bez mała we wszystkich kulturach, lecz także odgrywał w wielu z nich kluczową rolę. O szczególnym znaczeniu macierzyństwa świadczy na przykład fakt, że Indianie Środkowoamerykańscy oddawali zmarłym w połogu kobietom dokładnie taką samą cześć, jak poległym w bitwach wojownikom. Deifikacja kobiet-matek to jedno z ważniejszych zjawisk w kształtowaniu się większości mitologii.

         Alicja Rejek