Wanda Jakubowska. Od nowa – Monika Talarczyk-Gubała

jakubowska„Babka”/„matka” polskiego kina, stawiana w historii kinematografii obok Orsona Wellesa (to oni oboje bowiem jako pierwsi wyprodukowali filmy o nazistowskich zbrodniach), jej nazwisko figuruje w „Historical Dictionary of Holocaust Cinema”, a w powszechnej świadomości Polaków i Polek zupełnie zapomniana. Podejrzewam, że niewielu mówi cokolwiek nazwisko bohaterki monografii Moniki Talarczyk-Gubały „Wanda Jakubowska. Od nowa”. Szkoda, bo to autorka przede wszystkim pierwszego polskiego (ale i światowego) filmu, którego akcja toczy się w obozie Auschwitz-Birkenau – i to dosłownie, ponieważ zdjęcia kręcono na jego terytorium w 1947 roku, a scenariusz, wraz z inną więźniarką – niemiecką komunistką Gerdą Schneider, Jakubowska napisała w 1945 r.

Talarczyk-Gubała, specjalistka od kinematografii kobiet, autorka książek: „Wszystko o Ewie. Filmy Barbary Sass a kino kobiet w II połowie XX wieku” czy „Biały mazur. Kino kobiet w polskiej kinematografii” odczytuje historię reżyserską Jakubowskiej, ale także i tę prywatną, posługując się narzędziami krytyki feministycznej. Śledzi losy kobiety, która pracuje w zawodzie zarezerwowanym dla mężczyzn, nie próbując się temu światu przypodobać przy pomocy zarezerwowanych dla jej płci ról. Pytana o brak reżyserek Jakubowska wymieniała kilka przyczyn tego stanu: „sytuacja społeczna kobiety, jej status rodzinny, konieczność opiekowania się dziećmi, warunki fizyczne, brak zdecydowania się na absolutne i wyłączne poświęcenie się pracy, która wymaga olbrzymiego wysiłku, również fizycznego” (s. 110).

Autorka monografii odtwarza także sposób postrzegania Jakubowskiej w środowisku filmowym. Nie pomija plotek dotyczących jej homoseksualizmu (tym bowiem tłumaczono obecność kobiet w zespole), otwiera na taką interpretację jej biografię, wskazuje tropy do niej prowadzące. Pokazuje także, jakie role miały kobiety w filmach Jakubowskiej, kim były jej bohaterki.

Monografia ta nie jest jednak słodką apoteozą twórczości, która – jak autorka szczerze przyznaje – nie przetrwała próby czasu. Badaczka przygląda się wszystkim tytułom reżyserki: od zaginionego „Nad Niemnem” przez zapomniany, a ważny „Ostatni etap” czy najbardziej pamiętanego „Króla Maciusia I” do „Kolorów kochania”. Jej prace osadza na tle historii Polski – nie da się od tego uciec – i pokazuje, jaki wpływ miała polityka na twórczość, szczególnie w latach komunizmu, czyli czasach najpłodniejszych dla Jakubowskiej.

Monika Talarczyk-Gubała po raz kolejny wskazuje na białe plamy w historii kina. Plamy, które dotyczą przede wszystkim działalności i roli kobiet. Feministyczna perspektywa pozwala jej znaleźć fascynujące fragmenty w historii polskiej kinematografii i odczytać je na nowo.

Tytuł: Wanda Jakubowska. Od nowa.
Autorka: Monika Talarczyk-Gubała
Wydawnictwo: Krytyka Polityczna
Premiera: 30 styczna 2015

About the author
Anna Godzińska
Ukończyła studia doktoranckie na Wydziale Filologicznym Uniwersytetu Szczecińskiego, autorka tekstów o miłości poza fikcją w magazynie Papermint oraz o literaturze w Magazynie Feministycznym Zadra. Fanka kobiet - artystek wszelakich, a przede wszystkim molica książkowa;)

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *