Od pewnego czasu jesteśmy świadkami wzrastającego na przestrzeni wzrostu kulturowego znaczenia jedzenia, wyboru i miejsca zakupu produktów oraz sposobu przyrządzania i podawania potraw. Już dawno nie chodzi tylko o zaspokajanie głodu, czy nawet czerpanie przyjemności płynącej ze spożywania smacznych i estetycznie zaserwowanych posiłków. Styl jedzenia z roku na rok staje się jeszcze jednym elementem, poprzez który możemy wyrazić naszą szeroko pojmowaną tożsamość: światopogląd, nawyki, zainteresowania, a nawet świadomość. Tak, jakbyśmy wszyscy stosowali się do niepisanej zasady: Powiedz mi co jesz i jak jesz, a powiem ci kim jesteś.
Impulsem do powstania wydanej w roku 2013, nakładem Wydawnictwa Naukowego Katedra, pracy zbiorowej W garnku kultury. Rozważania nad jedzeniem w przestrzeni społeczno-kulturowej pod red. Aleksandry Drzał-Sierockiej, była konferencja (Po)Wolne jedzenie. Slow food, weganizm i inne ruchy żywieniowe w przestrzeni społeczno-kulturowej XXI wieku, również mająca miejsce w tym samym roku. Tematy kulinarne i potrzeba ich przedyskutowania okazała się być tak silna i adekwatna do potrzeb współczesnego człowieka, że zaowocowała publikacją książkową, która otwiera zapis pokonferencyjnej debaty. Książka podzielona jest na trzy części, zatytułowanych: 1. Jedzenie w nieświadomości, 2.Konteksty wybranych reprezentacji jedzenia w kulturze współczesnej i 3. Między etyką, a fizjologią, między pragnieniem, a potrzebą.
Trzy artykuły składające się na pierwszą część książki, omawiają role jakie jedzenie pełni w naszym życiu. Joanna Mroczkowska przygląda się życiu kobiet wiejskich, a także gotowaniu, którego funkcja plasuje się gdzieś pomiędzy wychodzeniem naprzeciw interesom rodziny (czyli prywatnym), a gospodarstwa (zawodowym). Dominika Potkańska analizuje wyniki badań przeprowadzonych wśród warszawskich kooperatyw spożywczych, organizujących wspólne zakupy żywności ekologicznej, a Ariel Modrzyk próbuje określić i przybliżyć czytelnikowi przyczyny i uwarunkowania marnotrawstwa jedzenia. Ostatni tekst tej części, autorstwa Agnieszki Długosz i Tomasza Trąbińskiego, zgłębia temat uważnego jedzenia w kontekście praktyki duchowej i filozofii codzienności. Uważne jedzenie ma swoje korzenie w filozofii Dalekiego Wschodu i dotyka nie tylko sfery kulinarnej, ale wszystkich sfer ludzkiego życia. W skrócie chodzi o to, aby przestać myśleć o upływie czasu i stać się całkowicie obecnym i świadomym każdej przeżywanej chwili. Doświadczać wszystkimi zmysłami sfery ducha i ciała, skupiając się na doznaniach wewnętrznych i tych, płynących z otoczenia. Jak pisze cytowany Tchih Nhât Hanh: Jeśli zwyczajnie idziesz i w trakcie marszu twój umysł uświadamia sobie każdy pewnie stawiany krok, to już praktykujesz uważność. Jeśli jesz i twój umysł jest świadomy każdego kęsa pożywienia, jeśli czujesz smak tego pożywienia i tego, jak ono cię odżywia, już praktykujesz uważność .
Druga część książki to spotkanie z kulinariami w kontekście twórczym. Znalazła się tutaj interpretacja Karola Jachymka na temat wizerunku Coca-coli, symbolu wolności i luksusu w kinie polskim w czasach PRL-u. A także o twórczości inspirowanej jedzeniem, którą przedstawi Joanna Jeśmian. Oraz o zjawisku niezwykle dziś popularnym, a mianowicie blogach kulinarnych i ich rosnącej profesjonalizacji, dającej się zaobserwować nawet przez niezainteresowanego tematyką jedzenia obywatela, na temat których pisze Monika Sońta. Tę część zamykają dwa artykuły: Agata Ciastoń bada w jaki sposób zmieniała się specyfika telewizyjnych programów kulinarnych, począwszy od początku lat 90 aż do dziś, a Katarzyna Twardowska przybliża nam sylwetki blogerek kulinarnych z perspektywy gender studies. Zastanawia się jak kobiety te łączą gotowanie, które w tradycyjnym społeczeństwie postrzegane jest jako jeden z elementów zniewolenia i „przywiązania kobiety do garów” ze swoimi feministycznymi poglądami. Okazuje się, że decydującym czynnikiem, który wszystko zmienia jest kreatywności i twórcze podejście do tematu.
Trzecia część z estetycznego punktu widzenia jest najmniej estetyczna, co nie oznacza, że mało ciekawa. Mateusz Skrzeczkowski zajmuje się kwestiami etycznymi głodu doświadczanego w łagrach, Radosław Filip Muniak pochyla się nad istotą kanibalizmu w kulturach świata. Natomiast Aleksandra Drzał-Sierocka pokazuje, w jaki sposób w wybranych filmach, często poprzez zniesmaczenie widza, przedstawiona została krytyka konsumpcjonizmu, w niemałym stopniu charakteryzująca nasze współczesne społeczeństwo.
Artykuły składające się na tę pozycję są niewielkie objętościowo, treściwe i poparte dokładnymi badaniami i przykładami. Z pewnością każdy, nie tylko zainteresowany kulinariami, znajdzie tu coś na siebie. Polecam.
Dorota Słapa
Tytuł: W garnku kultury. Rozważania nad jedzeniem w przestrzeni społeczno-kulturowej.
Redakcja: Aleksandra Drzał-Sierocka
Wydawnictwo: Katedra
Liczba stron:260
Rok wydania: 2013
Ocena: 4/5
