Do tej pory pisząc o mitologii Blake’a, przybliżałam wam wykreowane przez niego postacie, podkreślając ich symboliczne znaczenie i relacje między nimi. Blake zbudował jednak także cztery oddzielne światy, w których jego bohaterowie przeżywali specyficzne przygody, szczegółowo opisane w poematach. Oczywiście, również w tym wypadku poeta nie umiał się powstrzymać przed nadaniem im emblematycznej wymowy. W ten sposób powstał świat składający się z czterech oddzielnych krain, obrazujących cztery nastroje bądź stany ludzkiej natury. Pierwsze skrzypce grają w nich niewinność i doświadczenie. Doświadczenie to inaczej stan „Rodzenia”, zaś niewinność to twórczy świat snów i dzieciństwa – Beulah. Powyżej Beulah znajduje się Eden – miejsce skażone widmem apokalipsy, w którym niewinność i doświadczenie zlewają się w jedno, zaś poniżej stanu „Rodzenia” umiejscowiono przeklęte Ulro, krainę pozbawioną pracy, ale również snów i marzeń, co sprawia, że prawdziwe życie tam jest skazane na przypadek.
Eden i Ulro można interpretować jako niebo (świat przed upadkiem) oraz piekło (świat po upadku). Dodatkowo Blake jasno określa, kto zamieszkuje jego krainy. Eden jest więc siedzibą Stwórcy i stworzenia, Beulah – zakochanych par, „Rodzenie” przedmiotu i podmiotu i w końcu Ulro – ego, wrogości i ograniczenia. Podchwytliwość leży zaś w tym, że wszystkie te cztery stany są jednym i tym samym światem interpretowanym z różnych perspektyw, które przyczyniają się do powstawania sztuki. Eden wywołuje apokaliptyczny nastrój, Beulah idylliczny, „Rodzenie” elegijny i w końcu Ulro satyryczny. Blake uskutecznia również te cztery nastroje we własnej poezji.
Najlepiej zobrazowaną krainą w jego twórczości jest jednak Ulro, świat automatycznie kojarzony z Urizenem, ale stworzony przez Losa. O tym jak przeklęte jest to miejsce, świadczy również jego ukształtowanie geograficzne oraz tamtejsza fauna i flora. Ulro przeważnie składa się z chaotycznie rozrzuconych, pozbawionych kształtu skał. Kiedy człowiek przychodzi na świat, od razu stara się coś z nich zbudować – miasto, budynek, drogę czy chociażby rzeźbę. Zawsze z mizernym skutkiem. Mieszkańcy Ulro budują więc Babilon, miasto zagłady, lenistwa i pychy, pełne krętych ścieżek i labiryntów, z których tylko nieliczni śmiałkowie wychodzą bez szwanku. Jego lasy zamieszkują zaś groźne, dzikie bestie podobne do tygrysa z jednego z najsłynniejszych wierszy Blake’a. Pobliskie wrzosowiska są dotknięte zarazą, a pustynia stała się siedzibą ognistych węży. Tak samo morze Udan – Adan, opływające Ulro jest pełne krwiożerczych potworów i smoków – lewiatanów.
Poeta umieszcza Ulro na Południu i wielokrotnie nazywa Błędem, „najgłębszą nocą”, Próżnią, „Siedzibą Szatana”, „Koszmarnym Snem”. Jego mieszkańców natomiast poza próżnością i lenistwem nęka także „terror wstrzemięźliwości”, uznawanej przez nich za moralność. Nawet księżyc świecący nad tą krainą jest mały i pozbawiony blasku w przeciwieństwie do Beulah, zwanego Księżycowym Miastem. Ulro posiada za to aż dziewięć niebios, które obracają się wokół dwudziestu siedmiu niebiańskich sfer Beulah. Poniżej owych niebios mieszkają dwadzieścia cztery pogańskie bóstwa. Ten system, zwany „Kołem Przeznaczenia” został stworzony przez upadającego Tharmasa, a piękne córki Albiona stworzyły dla niego przestrzeń, z której potem wykiełkowało Ulro.
Sam Blake najlepiej podsumowuje ten świat słowami: „wizje Ulro są niczym mech na drzewie albo pył osiadający na pługu, albo pot na spracowanym karku, albo plewa na klepisku, albo wytłoki w wytłaczarni słodkiej od wina”. Czym jest zatem Piekło w jego mniemaniu? Na pewno nie mitycznym światem, toczonym wiecznym ogniem. To raczej symboliczny stan umysłu, zwycięstwo materializmu nad kreatywną mocą sprawczą, która stoi u podstaw wszelkiego postępu i pozytywnych przemian.
Magdalena Pioruńska
