Książka Michała Wójcika jest pozycją obowiązkową przede wszystkim ze względu na rozprawienie się z nieprawdziwą narracją o udziale AK w powstaniu.
Armia Krajowa nie brała udziału w buncie więźniów. Autor nazywa relację dowódcy AK „Poraja” o pomocy Żydom „wierutnymi kłamstwami i łgarstwami” (s. 239) – za dowód niech wystarczy fakt, że jako godzinę wybuchu powstania Polak podaje 12:00, gdy w rzeczywistości wybuchło o 15:57. Dalej, krok po kroku, Wójcik obnaża fałsz zawarty w relacji „Poraja”, umieszczając rozdział jej poświęcony zaraz po zawierającym relacje samych powstańców. Żaden z nich nie wspomina słowem o Armii Krajowej, chociaż nie pomijają innych, pomocnych, Polaków. Ba, nawet okoliczni chłopi mówią o dezorganizacji żydowskich uciekinierów. Rzekomo 60 partyzantów miało pomagać uciekinierom z Treblinki. Tymczasem z 600 więźniów, którzy wzięli udział w powstaniu, około 400 zostało zabitych podczas pościgu. 100 zostało w obozie, 100 przedarło się gdzieś dalej. Jeśli znający dobrze lasy partyzanci rzeczywiście organizowali Żydów w grupy i wskazywali im drogę, wątpliwe, by aż tylu udało się zabić Niemcom.
Kolejne pozycje uznawały opowieść o polskim bohaterstwie za zbyt kuszącą i nie wykluczały udziału AK w wyzwoleniu obozu. Chociaż tego typu plany rzeczywiście były, jak pokazuje autor książki, nie zostały zrealizowane, a Żydzi byli zdani na siebie. Popularyzacja wersji historii, w której mowa jest o powstaniu polsko-żydowskim, to następstwo antysemickiej nagonki z roku 1968. Ta wersja jest zbyt przyjemna i wygodna, byśmy mieli z niej obecnie rezygnować.
To najważniejsza, ale nie jedyna zaleta tej książki. Autor przechodzi przez całe archiwum poświęcone życiu w obozie i odmalowuje obraz tragedii i cierpienia, jakie niemieccy oprawcy i ukraińscy pracownicy zgotowali więźniom. Ci oczywiście nie byli więźniami zbyt długo… Elegancki komendant codziennie się upijał, pracownicy organizowali pojedynki bokserskie i prowadzili własne zoo, a wokół nich ginęli ludzie. Treblinka 43 to pozycja obowiązkowa dla miłośników historii.
Tytuł: Treblinka 43. Bunt w fabryce śmierci
Autor: Michał Wójcik
Liczba stron: 318
Rok wydania: 2018
Wydawnictwo: Znak
