Jeśli ktoś z jakiegoś powodu nie mógł zobaczyć w teatrze doskonałych sztuk Tennessee Williamsa, to jest z tego wyjście. Wydawnictwo Znak oddaje do dyspozycji czytelników pięć dramatów amerykańskiego skandalisty lat 40. i drugiej połowy XX wieku. Barwny, soczysty język, epickie didaskalia oraz nieokiełznane temperamenty bohaterów sprawiają, że postacie Williamsa schodzą ze sceny i stają się nieodłącznymi towarzyszami naszej rzeczywistości. Tak właśnie literatura użytkowa dla teatru, jak określił istotę dramatu tłumacz „Tramwaju zwanego pożądaniem…”, dzięki magii słowa przeistacza się w lekturę do łóżka, od której nie można się oderwać.
Na zbiór składają się powszechnie znane utwory, które wielokrotnie wystawiane były na scenie bądź ekranizowane. I choć niektóre z adaptacji stanowiły niezwykły popis umiejętności reżyserów zafascynowanych twórczością Williamsa, zawsze pozostawały gotowymi interpretacjami dramatów. Teraz polski czytelnik może zgłębić oryginalne wersje, teksty w stanie surowym, pikantnie przyprawione, serwowane na odkrytym talerzu.
Williams – mistrz emocjonującego dialogu, stopniowania napięcia, podnoszenia u odbiorcy ciśnienia – jest także genialnym malarzem ludzkich charakterów i krajobrazu społecznego. Wnikliwie analizuje jednostkę uwikłaną w konwenanse, normy obyczajowe i role, jakie wypada przyjmować. Obrazuje zagubionych, samotnych i pragnących czegoś więcej bohaterów na tle amerykańskiego snu, mitu sukcesu, modelu self-made man.
Pięć dramatów zawartych w zbiorze opowiada o ludziach żyjących w Ameryce pierwszej połowy XX wieku. Bohaterowie ukazani są na różne sposoby. W „Szklanej menażerii” to postacie próbujące pójść na przekór monotonnej codzienności, biedzie i lokalnemu marazmowi. „Tramwaj…” z kolei jest tragicznym starciem dwóch odmiennych osobowości: prostego, butnego, wręcz zwierzęcego Stanleya i eterycznej, zubożałej arystokratki, pogrążonej w kryzysie wieku średniego. Dalej mamy genialną „Kotkę na gorącym blaszanym dachu” – historię trzymającą w napięciu do ostatniego słowa, studium utraconej zakazanej miłości, bezpowrotnie utopionej w mętnym bagienku rodzinnych kłamstw. Następnie „Słodki ptak młodości” jest próbą cofnięcia się w czasie, pragnieniem odzyskania niewinności, chorobliwą tęsknotą za dorastaniem, za czymś, co niegdyś zostało brutalnie i bezrefleksyjnie przerwane. Zbiór dopełnia „Noc iguany” dziejąca się w Meksyku w trakcie II wojny światowej. Autor daje tu niezwykły popis szermierki słownej, niezmordowanie uprawianej przez mieszkańców hotelu Costa Verde.
Bohaterów Williamsa łączy życie w iluzji i oszustwie. Tragizm postaci wyraża się w tęsknocie za nieosiągalnym, za niemożnością pogodzenia rzeczywistości z własnymi pragnieniami i marzeniami. Owi nadwrażliwcy, egzystujący w brutalnym świecie zakłamanych realistów, moralnych hipokrytów, sztucznych więzi i interesownych relacji, nie potrafią poradzić sobie z otaczającą ich wszechobecną obłudą. Skonfliktowani z systemem norm i zasad, zazwyczaj przegrywają tę nierówną walkę.
Dramaty Williamsa, tłumaczone dziesiątki razy na język filmu i teatru, są w swej pierwotnej postaci literackim fenomenem. Niepowtarzalne kreacje bohaterów, ich namiętna, ekspresywna wymiana zdań, wysmakowane wulgarne słownictwo – wszystko to sprawia, że teksty ożywają i emanują gorącą, pikantną atmosferą. Parzą i szokują. Wciąż i wciąż.
Ewa Jezierska
Ocena: 5/5
Tytuł: Tramwaj zwany pożądaniem i inne dramaty
Autor: Tennessee Williams
Liczba stron: 376
Data wydania: 2012
Wydawnictwo: Znak
