Zawsze gdy sięgam po książkę o II wojnie światowej wiem, że nie będzie łatwo. Każde najmniejsze zdarzenie opisane w takim tekście staje przede mną prawie jak żywe i nie potrafię nabrać dystansu czy być obiektywną wobec takiej narracji. Mimo że upłynęło od tego tragicznego momentu w historii ponad kilkadziesiąt lat, to wciąż te historie nas bolą i nie pozostawiają obojętnymi. Relacje ze zbrodni nazistowskich są przechowywane w pamięci pokoleń i są ostrzeżeniem, nauką na przyszłość.
„Sprawiedliwość w Dachau. Opowieści o procesach nazistów” Joshua M. Greene’a to opis trzech procesów dotyczących obozów w: Dachau, Mauthausen i Buchenwaldzie. Nie ma tutaj wielu wstrząsających obrazów z tego, jak wyglądało życie w obozach, choć już ta mała dawka zawarta w zeznaniach ofiar jest dla nas już wystarczająco szokująca. Zastanawia mnie zawsze przy takich narracjach jeden fakt – ile jeszcze książek muszę przeczytać, ile filmów obejrzeć, żeby uodpornić się na okrucieństwo, które ludzie otrzymali z rak hitlerowców? Wydaje się, że nigdy nie uda mi się nabrać dystansu – skala tego bestialstwa bowiem jest tak ogromna, że za każdym razem burzy nasze pojęcie o człowieczeństwie.
Ale książka ta to nie tylko relacje ofiar, ale przede wszystkim historia bohatera: bardzo młodego prawnika, który osądził więcej nazistów (177 osób) niż ktokolwiek inny w powojennej historii. William Denson podjął się bowiem niesamowitego wyzwania, nie mając na koncie zbyt wielu spraw. Przez ponad dwadzieścia miesięcy pracował wyjątkowo intensywnie, poświęcając całkowicie swoje życie prywatne, by dowieść winy zbrodniarzy. Za cel postawił sobie udowodnić, że oskarżeni nie tylko wypełniali rozkazy przełożonych czy że prowadzili eksperymenty w celu znalezienia leku na malarię „w interesie ludzkości”. Musiał udowodnić także, że Ilse Koch nie była tylko żona komendanta, ale przede wszystkim zwyrodniałą sadystką, kolekcjonującą ludzką skórę. Z daleka od rodzinnej Ameryki musiał poradzić sobie z pierwszą w historii sądownictwa tak wielką potwornością i ogromną liczbą oskarżonych.
„Sprawiedliwość w Dachau” jest ważna z wielu powodów. Procesy w niej opisane miały miejsce tak naprawdę w tle procesów norymberdzkich – dlatego więc warto przeczytać o tym, co było może bardziej w cieniu, mniej medialne. Niezwykle są tu także opisane losy ludzkie – tych, co przetrwali. Czasem aż trudno uwierzyć, że takie historie mogły mieć miejsce. Szokujące jest, ile może znieść człowiek, jak silna jest jego psychika. Tekst ten to na pewno także swego rodzaju gratka dla tych którzy/które pasjonują się prawem. Procesy opisane są bowiem tutaj bardzo szczegółowe wraz z opisem stanu badań, poszukiwań itp.
Książka Greene’a to kolejny kamyk, który buduję górę naszej pamięci o II wojnie światowej. Warto pamiętać, że to właśnie obóz Dachau stawiał podwaliny dla następnych tego typu miejsc – był bowiem szkołą przemocy dla strażników i żołnierzy. „Sprawiedlowość w Dachau” to opowieść o pamięci i pragnieniu sprawiedliwości. To ostrzeżenie przed konsekwencjami, jakie niesie ze sobą nienawiść.
Anna Godzińska
Tytuł: Sprawiedliwość w Dachau. Opowieść o procesach nazistów.
Autor: Joshua M. Greene
Liczba stron: 429
Data wydania: wrzesień 2012
Wydawnictwo: Świat Książki
