„Kilka zasłon chcę właśnie teraz zerwać. Pokazać, że obok czynów, którymi nasi władcy słusznie mogli się szczycić, zadziwić nimi nie tylko nas, ale i całą Europę, nie brakowało działań i postępków niegodnych, skandali obyczajowych i politycznych, a często wręcz zbrodni. (…) Wydobywam je na światło dzienne nie po to, jak mi przy okazji wykładu o dynastii piastowskiej zarzucił pewien nauczyciel historii, aby pozbawić młodzież odwiecznych wzorców do naśladowania, ale żeby pokazać bohaterów naszej historii takimi, jakimi byli naprawdę”.* Jeśli nie boicie się usłyszeć kilku wstydliwych faktów z naszej historii oraz przewartościować swoją opinię o władcach Polski i zmienić podejście do dziejów naszego kraju, to zapraszam do lektury „Skandalistów w koronach” Andrzeja Zielińskiego. Gwarantuję, że utwór Wami wstrząśnie.
Zieliński snuje opowieść o historiach, które kronikarze chętnie zamiatali pod dywan, usprawiedliwiając w sposób naciągany różne grzechy królów oraz przypisując im chwalebne pobudki. Autor postanawia zdjąć władców z piedestału i pokazać ich jako zwykłych ludzi, którzy też czasem popełniają błędy (choć często bez poczucia winy z powodu tego, co zrobili). Czytelnik może przeczytać m.in. o tym, jak zemścił się Bolesław Chrobry po odrzuceniu jego zalotów przez Predesławę i jak skończyło się zdobycie Klary Zach przez Kazimierza Wielkiego. Pozna również władców przeklętych, prawdę o powstaniu dynastii jagiellońskiej czy o karze boskiej na Władysławie Warneńczyku. Dowie się także o bigamii polskiej królowej oraz o tym, kto miał skrzydła Ikara. Zieliński odsłania kulisy zamachów na władców Polski i opowiada o dziejach liberum veto. Przedstawia też walkę orła ze smokiem i ujawnia, kto ją na końcu wygrał.
Cała książka obfituje w ciekawostki, których na lekcji historii się nie porusza – z powodu braku czasu lub chęci utajnienia grzechów polskich koronowanych. Osoba zainteresowana tematem dziejów naszego kraju doceni wartość tego utworu. Zieliński nie boi się poruszać kontrowersyjnych historii, tylko pisze wszystko zgodnie z prawdą. W „Skandalistach w koronie” przedstawia łotrów, rozpustników, głupców, tchórzy i egoistów na polskich tronach. „Nie jest to próba napisania nowych dziejów Polski. Nie jest to również próba napisania podręcznika alternatywnej historii naszego kraju. To tylko jej pewne uzupełnienie. Pokazanie, że nasi władcy niczym nie różnili się od innych cesarzy, królów i książąt swojej epoki, podlegali tym samym naciskom otoczenia, stać ich było na wielkie czyny, ale także na wielkie występki, bywali też… bezsilni. (…) Obciążeni zostali jednak przez historię znacznie większą odpowiedzialnością. Dlatego od nich należało wymagać zdecydowanie więcej. A jeśli temu nie sprostali – trzeba to otwarcie powiedzieć”.*
Utwór ma dwa oblicza. Czasem autor pisze bardzo ciekawie, snuje swoją opowieść w sposób przemyślany, umiejętnie budując napięcie, i potrafi wciągnąć czytelnika. Z drugiej strony niektóre historie mogą znudzić, ponieważ przy nich Zieliński skupił się jakby bardziej na historycznych detalach niż na interesującym przekazaniu danego zdarzenia. Miłośnicy historii nie potraktują tego jako błąd, im spodoba się całość. Jednakże osoby mniej się tym pasjonujące, bardziej krytycznie do tego podejdą.
Nie wszystkie wydarzenia, które wybrał autor, są równie ciekawe lub zaskakujące. Nie każde trafiłoby na okładkę brukowca, gdyby wtedy takowy istniał, ale to dobrze. Im mniej szokujących historii z koronowaną głową w roli głównej, tym lepiej dla nas. Nie umniejszam jednak żadnego z opisywanych wydarzeń. Wszystkie, które Zieliński przybliża czytelnikowi, zasługują na potępienie winnego. Nie można w żadnym stopniu usprawiedliwiać ich czynów, a ofiary niektórych władców zasługują na to, by o nich mówić.
* wszystkie cytat z książki pt. „Skandaliści w koronach” Andrzej Zieliński
Kamila Zielińska
Ocena: 4/5
Tytuł: Skandaliści w koronach. Łotry, rozpustnicy i głupcy na polskim tronie
Autor: Andrzej Zieliński
Kategoria: Literatura faktu, historia
Liczba stron: 256
Data wydania: lipiec 2013
Wydawnictwo: Prószyński i S-ka
