Audre Lorde mówiła o sobie „poet warrior” (poetka wojowniczka) i „black feminist lesbian mother” (czarna feministka, lesbijska matka). Każdy z tych elementów jej tożsamości odnajdziemy w zbiorze „Siostra outsiderka. Eseje i przemówienia”, opublikowanym po polsku po ponad 30 latach od amerykańskiej premiery. I znów – jak z każdym z tekstów wydanych w ramach feministycznego kanonu – pojawia się ten sam problem dotyczący recepcji takich pozycji w naszym kraju. Na ile problemy poruszane – w tym przypadku – przez czarną lesbijkę są zrozumiałe dla nas, na ile istotne? Okazuje się, że wygłaszane z głębi trzewi teksty Lorde są niezwykle aktualne w Polsce XXI wieku.
Sam tytuł zbioru ilustruje pewien problem, pod którym podpisze się wiele feministek. „Siostrzeństwo” jest podstawową kategorią łączącą ruch kobiecy. Autorka jednak wskazuje na kogoś, kto z jednej strony jest w środku, w pewnej wspólnocie, jednocześnie będąc na zewnątrz, poza. Lorde chodziło oczywiście o problemy czarnych kobiet. W Polsce natomiast problem ten dotyka kobiet niewykształconych, które często ruch feministyczny kojarzą z akademickimi dyskusjami. To także lesbijki, emerytki, matki chorych dzieci – wszystkie te, których problemy nie są medialne. To z ich ust najczęściej można usłyszeć deklarację: „Nie jestem feministką, ale jestem za….” (i tu padają wszystkie feministyczne postulaty). Bycie outsiderką w Polsce to często poczucie niedopasowania do „siostrzeństwa” – niedopasowania wynikającego z powodów ekonomicznych, społecznych, politycznych i religijnych.
Lorde porusza najważniejsze zagadnienia dotyczące kobiet: milczenia będącego zgodą na niechciane zachowania, erotyki, macierzyństwa, zarobków i rasizmu. Temu ostatniemu problemowi poświęca najwięcej miejsca – to głośne i bezkompromisowe rozliczenie ruchu emancypacyjnego z byciem zamkniętym na problemy mniejszości. „Bo oprócz siostrzeństwa wciąż istnieje rasizm!” – pisze w rozdziale „List otwarty do Mary Daly” i zwraca uwagę na rasizm, który jest „rzeczywistą siłą” w jej życiu, a nie w życiu białych kobiet.
„Siostra outsiderka” nie jest jednak jedynie zbiorem politycznych wystąpień czy esejów. To także niezwykle osobisty tekst – Lorde pisze o miłości do swojej partnerki, o pożądaniu i swoim synu (znakomity rozdział „Dziecko płci męskiej: odpowiedź czarnej lesbijskiej feministki”). Autorka – jako poetka – posługuje się pięknym językiem, wprowadza nas w ten sposób w swój intymny świat.
Książka ta nie tylko zachęca do debaty nad kondycją polskiego feminizmu i jego historią, ale jest także świadectwem drogi, jaką przeszedł ten ruch w Ameryce. Można czytać ją przez pryzmat problemów Afroamerykanek i Afroamerykanów, ruchu LGBT czy kwestii kobiecej. Lorde nie oszczędza nikogo: ani swoich czarnych sióstr czy braci, ani feministek. Znakomita, mocna książka!
Tytuł: „Siostra outsiderka. Eseje i przemówienia”
Autorka: Audre Lorde
Tłumaczenie: Barbara Szelewa
Wstęp do polskiego wydania: Agnieszka Graff
Wydawnictwo: Czarna Owca
Premiera: październik 2015
