Początki komiksu sięgają przełomu wieków XIX i XX, kiedy to z prasowych rysunków satyrycznych narodziły się obrazkowe historyjki. Pod względem kształtowania się tej formy opowieści Polska nie pozostawała w tyle. Bardzo szybko także i u nas wyodrębniła się grupa twórców, których krótkie komiksy w postaci podpisywanych wierszem obrazków były chętnie drukowane przez ówczesne gazety. Najbardziej znanym przedstawicielem środowiska komiksiarzy polskich tamtych czasów pozostaje Kornel Makuszyński, którego „Przygody Koziołka Matołka” są powszechnie rozpoznawalne po dziś dzień. Artystów tworzących komiksy było oczywiście wielu, a ich dzieła, szczególnie te publikowane w okresie międzywojennym, często cieszyły się popularnością, o której dzisiejsi autorzy mogą tylko pomarzyć.
Szczytnego zadania przypomnienia historii polskiego komiksu prasowego podjęło się Wydawnictwo Komiksowe, które wprowadziło do księgarń serię wydawniczą „Dawny komiks polski”. Jeszcze w zeszłym roku na rynku pojawiły się tomy trzeci i czwarty, zawierające przedwojenne serie: „Podróż po Sowietach”, „Jak Bartek Leń był za życia w raju”, „Przygody Wicka Buły” (wszystkie w tomie trzecim) oraz „Przygody Bezrobotnego Froncka” (w tomie czwartym). Albumy zredagowane zostały przez nieocenionego Adama Ruska.
Publikowane w ramach „Dawnego komiksu polskiego” tytuły są seriami pasków ukazujących się w międzywojennej prasie codziennej. Dotarcie do nazwisk ich twórców nie zawsze jest łatwe, a niejednokrotnie wręcz niemożliwe. Tak jest w przypadku „Przygód Wicka Buły”, których autorstwa Adamowi Ruskowi nie udało się ustalić, choć redaktor ma pewne podejrzenia (wynikające chociażby ze stylu rysunków). Autorzy pozostałych zawartych w obu tomach serii są znani. „Podróż po Sowietach” została napisana i narysowana przez Zdzisława Czermańskiego, „Jak Bartek Leń był za życia w raju” przez Olechnowicza (tekst) i H. Kuleszę (rysunki), a „Przygody Bezrobotnego Froncka” to dzieło Franciszka Struzika (który jest prawdopodobnym autorem wspomnianych wyżej „Przygód Wicka Buły”).
Przedwojenny komiks prasowy poruszał przede wszystkim tematy społeczne bliskie przeciętnemu obywatelowi oraz typowe zagadnienia propagandowe, istotne dla ówczesnej racji stanu. Gazety realizowały w ten sposób politykę rządu, mającą na celu bądź to uświadamianie społeczeństwa, bądź też odpowiednie nastawienie go wobec krajów ościennych. Szczególnie dużo uwagi poświęcono Związkowi Socjalistycznych Republik Sowieckich, co jest zrozumiałe, jeśli weźmie się pod uwagę wojnę polsko-bolszewicką i walki zbrojne, które przetoczyły się przez Polskę w latach 1919 – 1920. Wszystkie komiksy wchodzące w skład tomu trzeciego są prześmiewczymi spojrzeniami na Rosję pod rządami bolszewików i jednocześnie opowieściami umoralniającymi, których zadaniem było unaocznienie obłudy propagandy sowieckiej i przestrzeganie przed uleganiem jej.
„Przygody Bezrobotnego Froncka” są serią znacznie dłuższą niż wspomniane wcześniej, siłą rzeczy poruszającą więcej problemów i wątków. Zgodnie z tytułem gros perypetii głównego bohatera dotyczy jego sytuacji zawodowej. Jest to o tyle istotne, że czas ukazywania się pasków Struzika przypada na wyjątkowo trudny okres na rynku pracy na Górnym Śląsku, dzięki czemu z Fronckiem mogli się utożsamiać liczni czytelnicy „7 groszy”, dziennika, który publikował komiks. Na przestrzeni lat Froncek przeżywał jednak wiele przygód, zarówno egzotycznych, jak i typowych dla zwykłych obywateli. Oprócz problemów z pracą, pieniędzmi, alkoholem i mieszkaniem Froncek zmagał się z celnikami, hiszpańskimi żołnierzami generała Franco, a nawet walkami na frontach wojen w Algierii i Chinach!
Publikacja serii „Dawny komiks polski” jest dla współczesnego komiksu ważna z dwóch powodów. Przede wszystkim wydobywa z zapomnienia część historii polskiego paska gazetowego. Tytaniczną wręcz pracę w tym zakresie wykonał redaktor serii, Adam Rusek, który przetrząsnął potężne archiwa w poszukiwaniu wycinków prasowych z przygodami komiksowych bohaterów. Nie mniejsze słowa uznania należą się także wydawcy, Wojciechowi Szotowi, który wykazał się ogromną odwagą, postawiwszy na serię, która, nie ukrywajmy tego, nie jest serią komercyjną. Trudno bowiem oczekiwać od współczesnego czytelnika wielkiego zainteresowania gazetowym paskiem sprzed stu lat. A mimo to wydawca zdecydował się na ryzykowny krok i na tym nie koniec. Wprawdzie w 2017 roku raczej nie możemy spodziewać się tomu piątego, jednak Szot już zapowiada, że na pewno nie jest to ostatnie słowo Adama Ruska.
Po drugie bardzo ważny jest kontekst społeczny, który wyłania się z publikowanych komiksów. Trzeba pamiętać, że docelową grupą komiksowych przygód Wicka Buły, Froncka czy leniwego Bartka byli niewykwalifikowani robotnicy i przeciętni zjadacze chleba, czyli ówczesny masowy odbiorca. To, jakim powodzeniem cieszyły się te historyjki (szczególnie przygody Froncka), świadczy o tym, że komiksy te rzeczywiście trafiały do serc odbiorców. Elementem zbliżającym bohaterów gazetowych komiksów i czytelnika były te same dotykające ich problemy. Tak jak Frocek czy Wicek Buła ówcześni robotnicy zmagali się z bezrobociem, a co za tym idzie, brakiem gotówki bądź nałogami. Tak samo jak bohaterowie komiksów patrzyli w przyszłość z niepokojem i zatrwożeni obserwowali sytuację w III Rzeszy i ZSRS.
Seria „Dawny komiks polski”, mimo że skierowana raczej do najwytrwalszych pasjonatów i badaczy komiksu oraz prasy, jest jedną z ciekawszych, choć mocno przemilczanych, inicjatyw na polskim rynku wydawniczym. Trzeba mieć świadomość, że zaprezentowane w niej komiksy bardzo się zestarzały, a przez liczne odniesienia do ówczesnej sytuacji w kraju i na świecie są dziś trudne w odbiorze. Jednocześnie międzywojenne serie gazetowe są bezpośrednimi przodkami współczesnego komiksu i to tam należy szukać korzeni dzisiejszych opowieści obrazkowych.
Karol Sus
Wydanie: I
Data wydania: Sierpień 2016
Seria: Dawny komiks polski
Redaktor naczelny: Adam Rusek
Druk: czarno-biały
Oprawa: miękka
Format: 210×280 mm
Stron: 64
Cena: 39,90 zł
Wydawnictwo: Wydawnictwo Komiksowe
ISBN: 9788380694330
Scenariusz: Franciszek Struzik
Rysunki: Franciszek Struzik
Wydanie: I
Data wydania: Wrzesień 2016
Seria: Dawny komiks polski
Redaktor naczelny: Adam Rusek
Druk: czarno-biały
Oprawa: miękka
Format: 210×280 mm
Stron: 416
Cena: 84,90 zł
Wydawnictwo: Wydawnictwo Komiksowe
ISBN: 978-83-8069-434-7
