Joyce Carol Oates co roku jest pewnikiem w walce o literackiego Nobla. Ta autorka ponad siedemdziesięciu książek potrafi jak nikt wypełnić swoje narracje pozornie nieistotnymi detalami, które skłaniają jednak do rozważań na tematy tak ważkie jak kondycja człowieka, miłość czy historia. Tym razem oddaje w nasze ręce monumentalną powieść, która stanowi pewnego rodzaju rozliczenie z historią Stanów Zjednoczonych początków XX wieku. Smaczku może dodać fakt, iż Stephen King nazwał „Przeklętych” „pierwszą postmodernistyczną powieścią gotycką”.
Wielką trudność sprawia próba streszczenia książki i wydaje się ona zupełnie zbędna. Oates bowiem snuje narrację niezwykle obszernie, z mnóstwem pobocznych wątków, w których prawda historyczna miesza się z fantazją, a wszystko to owiane jest gotyckim mrokiem, tajemnicą, duchami i klątwą. Ta ostatnia jest właśnie główną bohaterką powieści, wokół niej toczą się losy pozostałych postaci. Pierwszym, niezwykle silnym przejawem jej obecności jest niespodziewane zniknięcie Anabel. W dniu ślubu nagle ucieka sprzed ołtarza wraz z tajemniczym i nowo przybyłym do Princeton mężczyzną. Od tego momentu w akademickim miasteczku zaczyna się dziać coraz gorzej – kolejne śmierci, zniknięcia i morderstwa budzą ogromny niepokój i potrzebę wyjaśnienia.
Świat powieści wypełniony jest autentycznymi bohater(k)ami: przyszły prezydent USA Woodrow Wilson (który okaże się kluczowy dla całej narracji), Jack London czy Roosvelt. Wszyscy oni, ale także i ci wymyśleni na potrzeby powieści, to fascynujące charaktery. Ukazani dość karykaturalnie pełni są pychy, wyższości, przewrażliwieni na swoim punkcie. Oates pokazuje ówczesny akademicki świat jako hermetyczną grupę białych mężczyzn. Działania sufrażystek wywołują u nich śmiech, a ich wierne żony często podkreślają, że ufają swoim mężom w sprawie wyborów – nie potrzebują prawa głosu.
Jednak to właśnie ci pozornie prawi mężczyźni niosą największe zło, to oni są jego inicjatorami i to oni także szukają wytłumaczenia dla swoich działań w klątwie, a kobiety i słabsi stają się ich ofiarami. Władza daje przyzwolenie na traktowanie kobiet jako niezdolnych do własnych opinii ozdób salonów, czarni są bezmyślnymi niewolnikami, robotnicy zaś tylko tanią siłą roboczą. Każda z tych grup służy zadowoleniu i wygodnemu życiu bogatych białych.
W twórczości Oates często obecny jest motyw morderstwa, od którego zaczyna się akcja powieści. Tak jest i tutaj – odnalezienie ciał dwojga czarnych zamordowanych przez Ku Klux Klan pociąga za sobą kolejne akty okrucieństwa. Stają się one pretekstem do rozważań na temat dobra i zła, hipokryzji, rasizmu oraz braku równouprawnienia.
„Przeklęci” ponad trzydzieści lat przeleżeli w szufladzie. W latach osiemdziesiątych autorka mieszkała w Princeton, gdzie zgłębiała historię miasta. Dziś powieść ta jest nie tylko narracją o konkretnym czasie i miejscu, ale przede wszystkim refleksją nad współczesnym społeczeństwem.
Anna Godzińska
Tytuł: Przeklęci
Autorka: Joyce Carol Oates
Tłumaczenie: Katarzyna Karłowska
Wydawnictwo: Rebis
Premiera: maj 2015
