„Wszystkim” jest umieranie. To, co się stało „przed”, stanowi tylko preludium do tego najważniejszego momentu. I choć temat ten jest wyjątkowo poważny, to forma, w jaką ubrała go Victoria Redel – zdecydowanie pogodniejsza. „Przed wszystkim” to opowiedziana przy pomocy krótkich scen historia przyjaźni pięciu kobiet, które stają w obliczu dramatycznej decyzji jednej z nich.
„Stare znajome” – tak nazywają siebie: Anna, Helen, Molly, Caroline i Ming. Znają się od zawsze, razem dojrzewały, wspierały wzajemnie. Ich życie to wspólnota – czasem dość bliska, częściej na odległość: listy, telefony, odwiedziny, przesyłanie ubrań po dzieciach dla kolejnych. „Wspólnie urodziły dwanaścioro dzieci. Miały trzy aborcje na życzenie. Trzy poronienia. Jedna ciąża została usunięta po amniopunkcji, ze względu na wady płodu. To tak gwoli ścisłości”. Dziś spotykają się, by stanąć w obliczu decyzji Anny, która od lat zmaga się z nawrotami nowotworu. Nie chce już żadnego leczenia, chce spokoju i żegnania się ze światem.
Redel stawia nas w pokoju bohaterki, wśród tłumów odwiedzających ją znajomych. Pozwala nie tylko przyglądać się temu, co się dzieje, ale również poznać wszystkie z przyjaciółek, poznać ich przeszłość, myśli, lęki. Wybór śmierci zamiast kontynuacji leczenia wywołuje w kobietach różne reakcje, nie tylko sprzeciw wobec utraty przyjaciółki, ale także swego rodzaju strach – jakby jej odejście miało zniszczyć to, co jest pomiędzy nimi, zaburzyć równowagę.
„Umieranie zdawało się nowym rodzajem oddalenia, czymś niezbadanym” – stwierdza w pewnym momencie Helen. I choć nie wypowiada tego na głos, łatwo zauważyć tę myśl w działaniu przyjaciółek. Pisarka bowiem stawia pytanie o przyjaźń w kontekście upływu czasu, zmian, starzenia. Każda z kobiet stara się nadrobić bliskość z Anną, nie tylko spędzając z nią każdą chwilę i roszcząc sobie prawo do bycia najważniejszą w jej życiu, ale także przywołując wspomnienia wspólnych chwil.
„Przed wszystkim” dalekie jest od słodkiej, „babskiej” opowieści ku pokrzepieniu serc. Jest tu oczywiście trochę lukru, ale przede wszystkim dominuje prawda. Prawda dość oczywista – że wszyscy jesteśmy ludźmi: z licznymi wadami, tajemnicami, nieidealni, a wspomnienia stają się czasem osobną narracją, niekoniecznie związaną z faktami. Choroba Anny jest dla przyjaciółek niezwykle namacalna – jej wychudzone ciało, odmawianie jedzenia, apatia. Ciężko im odnaleźć się w tym ze swoimi problemami czy radościami. Jak o nich mówić w momencie umierania?
Victoria Redel, dzięki kompozycji, zadała w powieści kilka naprawdę ważnych pytań. Nie ma tu długich rozdziałów, raczej sceny z tytułami – hasłami. I każdy z tych nawet najkrótszych fragmentów jest istotny dla zrozumienia całości. Pisarka bowiem oddaje swoim tekstem hołd kobiecej przyjaźni, która jest podstawową relacją w życiu.
Tytuł: „Przed wszystkim”
Autorka: Victoria Redel
Przekład: Jan Hensel
Wydawnictwo: Prószyński i S-ka
Data wydania: 7 listopada 2017
