Pomyśleć ekonomię od nowa – wielu autorów

Oryginalnie wydany przez prestiżowe wydawnictwo Routledge zbiór tekstów ekonomistów różnych nurtów jest bez wątpienia książką naukową, ale stanowi rzecz w akademii nadal zbyt rzadką. Książka jest próbą wyjścia poza uczelniane sale i dotarcia do osób, które nie mają do nich dostępu lub uważają je za zbyt hermetyczne.

Ci drudzy stanowią szczególnie istotną grupę z perspektywy nauk społecznych, jaką jest również ekonomia. Akademicy zbyt często są blisko ludzi tylko na etapie obserwacji, wnioski zaś, przecież najważniejsze w ich pracy, zostawiają dla podobnych sobie. To prowadzi do oderwania od rzeczywistości, na które cierpi współczesna nauka. Autorzy dziewięciu rozdziałów, proponujący dziewięć odmiennych od typowego spojrzeń na ekonomię, podkreślają jej zbiorowy, a czasem nawet symbiotyczny, charakter.

Kryzys roku 2008 pokazał, że neoliberalizm, mówiąc krótko, nie działa. Dalsze obstawanie przy takich samych rozwiązaniach prędzej czy później przyniesie kolejny kryzys. Jako zdecydowany sprzeciw wobec opinii, że nie ma alternatywy dla kapitalizmu, powstał stojący za tą książką ruch Rethinking Economics. Proponowane podejścia to: ekonomia postkeynesowska, marksistowska, austriacka, instytucjonalna, feministyczna, behawioralna, złożoności, spółdzielczości i ekologiczna.

Rozpiętość, jak widać, jest spora, wszystkie te nurty łączy jednak przekonanie, że ogólnie przyjęta filozofia, traktująca jednostkę ekonomiczną jako niezależną, racjonalną i dobrze poinformowaną, jest po prostu błędna. To oczywiście nie jedyne podobieństwo między nimi, o czym czytelnik przekona się w następnych dwóch akapitach. Postaram się tam każde z tych podejść pokrótce scharakteryzować. Jedno czy dwa zdania oczywiście trudno uznać za sprawiedliwy i wyczerpujący opis, ale też nie taka jest moja intencja. Chcę zachęcić do przemyśleń, debaty, a przede wszystkim do lektury tego przystępnego wprowadzenia do poniższych.

Zacznijmy od ekonomii postkeynesowskiej, której nazwa wywodzi się od nazwiska ekonomisty Johna Maynarda Keynesa. Jego prace (obok tych Johna Stuarta Milla) zainspirowały program reform znany jako New Deal. Postkeynesowska teoria oparta jest na nieufności do rynków, ze względu na ich niestabilność, podkreśla także daremność cięć płacowych. Marksowska ekonomia polityczna poddaje bezwzględnej krytyce model kapitalistyczny, podkreślając jego chwiejność i skłonność do kryzysów. Dokonuje też rozgraniczenia między pracą jako towarem i pracą jako czynnością. Ekonomia austriacka przedstawia potrzebę działania jako cechę niezbędną wszystkim ludziom, a następstwem tych działań są konsekwencje w postaci powracających krachów i ożywień. Interwencje państwowe są zbędne, mogą tylko pogłębić kryzysy, co stawia ten prąd w opozycji do chociażby postkeynesizmu. Ekonomia instytucjonalna, jak sama nazwa wskazuje, skupia się na badaniu instytucji w gospodarce. Do instytucji zaliczają się wszystkie systemy norm, których istnienie jest niezbędne z racji niedoinformowania jednostek. Te, chociaż się uczą, nigdy nie posiadają pełni informacji, przez co ich decyzje nie są racjonalne.

Piąty nurt opisany w książce to ekonomia feministyczna, koncentrująca się na różnicach między kobietami i mężczyznami, przede wszystkim zaś nad „opiekuńczym” charakterem prac (i działań) podejmowanych przez kobiety. Wlicza się do tego także zajmowanie się domem, z takiego podziału ról wynika natomiast przekonanie, że gospodarstwo domowe nie może stanowić jednostki gospodarczej. Ekonomia behawioralna to kolejna, która rozprawia się z mitem racjonalności decyzji ekonomicznych, wchodząc w symbiozę z psychologią. Ekonomia złożoności również odchodzi od indywidualnego traktowania jednostek, skupiając się bardziej na relacjach między nimi. Ekonomia spółdzielczości przedstawia spółdzielnie jako alternatywę dla kapitalizmu, rozróżniając między spółdzielniami pracowniczymi, konsumenckimi i producenckimi. Ekonomia ekologiczna jako jedna z niewielu wskazuje na ograniczoność zasobów dostępnych ekonomistom i wzywa do większego ich poszanowania.

Tytuł: Pomyśleć ekonomię od nowa

Przekład: Anna Piekarska

Liczba stron: 232

Rok wydania: 2018

Wydawnictwo: Heterodox

About the author
Łukasz Muniowski
Doktor literatury amerykańskiej. Jego teksty pojawiały się w Krytyce Politycznej, Czasie Kultury, Dwutygodniku i Filozofuj. Mieszka z kilkoma psami.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *