Justyna Kopińska wyznała kiedyś na spotkaniu, że chciała zostać policjantką. I tu tkwi chyba klucz do lektury jej reportaży. „Polska odwraca oczy” – podobnie jak „Czy Bóg wybaczy siostrze Bernadetcie?” – to książka o szukaniu sprawiedliwości, niezgodzie na przemilczanie, wskazaniu winnych i oddaniu głosu pokrzywdzonym. Jej teksty to dziennikarskie śledztwa, z których każde doprowadzone jest do końca. Jako dziennikarka może dokonać o wiele więcej, niż byłaby w stanie w służbowym mundurze.
Umożliwia jej to na pewno wolność, ale i ogromna empatia oraz dociekliwość. Cechy te przynoszą efekt w postaci znakomitych tekstów, których tematy wymagają wyjątkowych umiejętności reporterskich. Kopińska koncentruje się bowiem na tym, na co nikt nie chce patrzeć, od czego „Polska odwraca oczy”. Można zaryzykować stwierdzenie, że „odwraca oczy” od samej siebie, gdyż historie zapisane przez autorkę to smutne podsumowanie naszej ojczyzny. Alkoholizm, wykorzystywanie seksualne, przemoc – oczywiście schowane pod płaszczykiem rodziny, pracy, konwenansów. Jest, ale jakby nie było. Lepiej nic nie mówić, cicho sza.
Kopińska jednak drąży i nie pozwala się uciszyć. Odkrywa warstwa po warstwie tajemnice i dochodzi do prawdy, wyciąga ją na wierzch i każe się ustosunkować – nie tylko służbom państwowym związanym z prawem, ale i nam, czytelniczkom i czytelnikom. Nagle bowiem stajemy oko w oko z rzeczywistością, która jest tuż obok i na którą dajemy przyzwolenie, bo udajemy, że nic nie wiemy, że nie widzimy. Bo tak jest najwygodniej. Autorka nie chce, żeby nam było dobrze i komfortowo.
„Polska odwraca oczy” stanowi zbiór reportaży, które publikowane były wcześniej w różnych pismach, ale zebrane w jednym tomie porażają jeszcze mocniej. Uderza w nich skala niesprawiedliwości i zła. Nadzieją może być obietnica kary dla winnych, wymierzenie sprawiedliwości przez sądy. Ale nie tylko. Autorka szuka także człowieka i jego prawdy. Pyta, rozmawia i dostaje – czasem dość szokujące – odpowiedzi (choćby usprawiedliwiająca Trynkiewicza narracja, płynąca z ust jego niedawno poślubionej żony). Pokazuje system, w jaki bohater/bohaterka jest uwikłany/a. Pozwala im zrzucić maski, chce dotrzeć do nich, zrozumieć.
Książka ta pokazuje – jak każdy dobry reportaż – że świat nie jest jednoznaczny. Stawia nas – czytelników i czytelniczki – w trudnej sytuacji: zmusza do poznania tego, na co zwykle nie chcemy patrzeć, i do odejścia jak najdalej od utartych schematów i stereotypów.
Tytuł: Polska odwraca oczy
Autorka: Justyna Kopińska
Wydawnictwo: Świat Książki
Premiera: 2 marca 2016
