Książka profesora Chwedoruka to tak naprawdę obrona historii jako nauki. Obrona skomplikowana, napisana nieprzystępnym językiem, jednak dostarczająca sporej satysfakcji po poświęceniu jej odpowiedniej uwagi. Dlatego też recenzja tej książki ukazuje się później, niż zakładałem…
Autor twierdzi, że wbrew pozorom „polityka historyczna” nie jest zjawiskiem nowym, ponieważ związki między polityką i historią istniały od zawsze. Wydarzenia z przeszłości interpretowano na potrzeby obecnej władzy, by jakoś ją uprawomocnić. „Prawda” jako taka w historii jest trudna do osiągnięcia właśnie z racji podatności przeszłości na instrumentalizację. Ingerencja w przeszłość motywowana jest nie tylko chęcią legitymizacji władzy. Czasem chodzi o ustalenie odpowiedniego kontrastu między tym, jak dobrze jest teraz, a tym, jak kiepsko było wcześniej. Chwedoruk przedstawia też motyw ekonomiczny, na podstawie którego można domagać się reparacji i odszkodowań. Wszystko dzięki gmeraniu w czymś, czego nigdy się nie dosięgnie. Nie znaczy to oczywiście, że nie należy próbować.
Dlatego tak ważne jest, by nie mylić polityki historycznej z historią. Ta druga musi być niezależna od polityki obecnej władzy. Samo pojęcie pojawiło się pierwszy raz w 1914 roku, w pracy poświęconej Bimarckowi. W Polsce dyskusja na ten temat podzielona jest na trzy etapy: 1995 – 2001, 2001 – 2004 i 2005 – ok. 2010. Po roku 2010 nie rozmawiano już o polityce historycznej, a po prostu ją uprawiano. Rozważmy tylko powstające teraz pomniki, ławeczki czy zmiany w nazwach ulic, a zyskamy obraz tego, jak instrumentalnie traktuje się współcześnie historię.
W Polsce polityka historyczna zajmuje przede wszystkim prawicę. I nie chodzi tylko o obecną władzę. Już AWS postawił dosyć zdecydowane kroki w tym kierunku, powołując Instytut Pamięci Narodowej. Lech Kaczyński, jeszcze jako prezydent Warszawy, przyczynił się do wybudowania Muzeum Powstania Warszawskiego, które wciąż pełni ważną rolę w popularyzacji historii, a raczej jej „odpowiedniej wersji”. To, co dzieje się teraz, jest pokłosiem tamtych działań.
By dowiedzieć się więcej o tym, jak politykę historyczną realizowano w innych krajach, sięgnijcie po książkę profesora Chwedoruka. Tylko przygotujcie się na trudną, wymagającą lekturę.
Tytuł: Polityka historyczna
Autor: Rafał Chwedoruk
Liczba stron: 386
Rok wydania: 2018
Wydawnictwo: Wydawnictwo Naukowe PWN
