Literatura nordycka wyróżnia się pewną surowością, chłodem, czasem nawet brutalnością. Odnosi się to nie tylko do treści, lecz również do warstwy organizacyjnej tekstu. Tak też jest u Larsa S. Christensena, jednego z najwybitniejszych pisarzy norweskich.
Filmowiec Barnum Nilsen przez całe życie mierzy się z trudną historią swojej rodziny, skomplikowanymi relacjami jej członków i własnym charakterem, w którym pobrzmiewa wpływ starszego brata. Jako dorosły mężczyzna wraca pamięcią do wydarzeń sprzed lat, ba, nawet relacjonuje te z młodości swojej matki, racząc czytelników istnym strumieniem dziecięcej świadomości. Niemal każde wspomnienie dotyczy brata. Fred to najbardziej tajemnicza postać powieści. Ta kreacja to jeden ze sposobów, dzięki którym autor buduje napięcie.
Ze wspomnień, opowieści, wyobrażeń i przypuszczeń Barnum snuje opowieść osadzoną w filmowej stylistyce. Świat z „Półbrata” nie jest przestrzenią przyjemną. To brutalne miejsce (w każdych czasach), w którym liczy się przetrwanie, a żeby przeżyć, trzeba odnaleźć w sobie siłę, dla jednych rozumianą jako fizyczność, dla większość jednak – duchowość. Ludzie z powieści norweskiego pisarza muszą być jednostkami silnymi, bo każdy z nich zmaga się z własnymi ułomnościami i dojmującą samotnością (mimo życia razem).
Christensen podtrzymuje drżenie serca odbiorcy poprzez zadawanie trudnych pytań i udzielanie samemu sobie, za pośrednictwem Barnuma, zadziwiających odpowiedzi. Narracja budowana jest wokół skojarzeń bohatera. Christensen burzy porządek przyczynowo-skutkowy, pokazując go w odwrotnej kolejności. Niemal każde zjawisko, zdarzenie czy postać jest komentowane przez narratora, rozbierane na części pierwsze. Autor daje upust swojej wyobraźni i inteligencji (często pojawiają się też humor i ironia). Szczery, dosadny język, który opisuje, również w sposób metaforyczny, otaczający mężczyznę świat, to największy atut tej książki. Autor operuje zachwycającymi wyrażeniami, doskonale dobiera określenia, tworząc nowe, oryginalne twory językowe, trafiające w sedno opisujących kwestii.
„Półbrat” okrzyknięty został arcydziełem, powieścią kultową. Ta klasyfikacja nikogo nie dziwi, bo powieść Christensena to monumentalna saga rodzinna, osadzona w historii, oryginalna kronika ludzkich starań i niepowodzeń. Wszyscy żyją jedynie połowicznie, każdy z bohaterów zmaga się ze swoją traumą, która nie pozwala mu osiągnąć pełni człowieczeństwa. Jest to opowieść o ludziach niekompletnych – w oczach innych, ale również i własnych – niespełniających oczekiwań najbliższych, tradycji czy norm. To książka o półludziach, niezdolnych do bycia szczęśliwymi, ponieważ… są sobą.
„Półbrat” to również powieść, która może zmęczyć. Nagromadzenie trudnych tematów, pisanie ciurkiem (wyodrębnione są jedynie rozdziały), specyficzna narracja mogą dać się we znaki. Polecam przeczekać depresjogenną jesień i zmierzyć się z tą książką dopiero wiosną. Zachęcam do lektury, bo proza Christensena to prawdziwa próba czytelniczego charakteru.
Kinga Młynarska
Ocena: 3,5 / 5
- Tytuł: Półbrat (Halvbroren)
- Autor: Lars Saabye Christensen
- Okładka: twarda z obwolutą
- Liczba stron: 918
- Data wydania: 2014
- Wydawnictwo: Wyd. Literackie
