Nerval, Baudelaire, Verlaine, Rimbaud – pierwsze skojarzenie? Modernizm francuski, poeci wyklęci, skandal, śmierć, mroczność itp. Stali się ikonami, ich twórczość to źródło inspiracji wszystkich dziedzin sztuki. Napisano o nich wiele. Wyróżniającą się publikacją jest książka Jean-Pierre’a Richarda.
Francuski krytyk wybrał czterech poetów, reprezentantów poezji modernistycznej, by pokazać ich twórczość w perspektywie głębi. U każdego z nich będzie to inna forma poszukiwania, a nawet zupełnie inna definicja rzeczonej głębi (którą czytelnik musi sam stworzyć na podstawie poznanego materiału).
Richard rozpoczyna swoje rozważania od analizy „Podróży na Wschód” Nervala, dochodząc do wniosku, że bohater powieści dąży do własnego przeznaczenia, które – żeby poznać – należy wydobyć z głębi rzeczy, w których jest zapisane. Duży nacisk położył na rozpatrzenie natury zakazanej głębi oraz „obsesji tożsamościowej”, na którą cierpiał poeta.
W eseju dotyczącym Baudelaire’a autor pokazał poetę z zupełnie innej (niż większości prac o nim) strony – krytyk za cel postawił sobie ukazanie Baudelairowskiego szczęścia. Ciekawym rozwiązaniem, przynoszącym zaskakujące wnioski, są rozważania w oparciu o opowiadania grozy Poego. Richard zwraca uwagę na bardzo interesujące elementy w poezji poety wyklętego, m.in. na światło, zapachy. Nie porzuca fascynacji śmiercią, destrukcją, zepsuciem. Dostrzega także związek między częściami mowy używanymi przez Baudelaire’a a głębią, przejrzystością i ruchem – motywami tej liryki.
Pisząc o poezji Verlaine’a krytyk zwraca uwagę m.in. na występujące w niej „wyblakłość” i „osłabienie” i w obrębie tych
pojęć próbuje zanalizować głębię. U Rimbauda natomiast szuka jej w „Statku pijanym” czy choćby „Iluminacjach”, ale odnajduje w późniejszych utworach artysty. Richard znajduje również u niego szczęście, które finalnie Rimbaud odrzucił, więc drąży kwestię tej rezygnacji.
Autor „Poezji i głębi” pokazuje wyróżniające te cztery typy poezji cechy charakterystyczne, ale pogłębia swoje poszukiwania i snuje rozważania pod kątem obranego przez siebie kierunku, tematyki. Swoje analizy i wnioski dokumentuje odpowiednimi fragmentami dzieł wybranych przez niego bohaterów. Uparcie drąży każdy trop. Z najkrótszego cytatu potrafi wydobyć mnóstwo cennych informacji. Jest wnikliwy i bardzo spostrzegawczy. Uważnie przygląda się wszystkim ważnym motywom, mówi o tych popularnych, typowych dla twórców, ale i odkrywa zupełnie inne obszary interpretacji.
Badacz rozkłada te poezje na elementy pierwsze, ukazując, jak misternie może być skonstruowane dzieło liryczne, ile kryje w sobie znaczeń czy odwołań. „Poezja i głębia” to publikacja, która w niezwykle interesujący sposób patrzy na poezję, a i sam temat rozważań jest oryginalny. Mimo iż pozycja należy raczej do trudniejszych, czytelnikowi, który poświęci jej odpowiednią uwagę, sprawi z pewnością wiele przyjemności wędrówką w głąb najlepszej francuskiej poezji modernistycznej.
Kinga Młynarska
- Tytuł: Poezja i głębia
- Autor: Jean-Pierre Richard
- Okładka: twarda
- Liczba stron: 240
- Data wydania: 2008
- Wydawnictwo: słowo / obraz terytoria
