W dwudziestym szóstym, chyba najlepszym, odcinku mangi „Neon Genesis Evangelion”, Shinji Ikari znajduje się w pewnym momencie w świecie pozbawionym ograniczeń. Jest tam tylko on, dryfujący w nicości (chociaż ma na sobie ubranie, co już jest pewnym ograniczeniem). Niepewny i przestraszony decyduje się wprowadzić do tego świata stałą, jaką jest prosta, pozioma linia. W ten sposób ma niebo i ziemię, punkt zaczepienia, ale traci jakąś część swojej wolności. Chociaż ten przykład nie pojawia się w książce profesora Golki, w dużej mierze pokazuje, na czym polegają tytułowe paradoksy wolności.
Raczej nie będzie nadużyciem stwierdzenie, że definicji wolności jest tyle, ile ludzi na świecie. Bo chociaż możemy być zgodni co do kwestii swobód politycznych, to całkowicie może nas różnić, nawet skłócić, podejście do swobód ekonomicznych. Ta nieskończona liczba aspektów wolności jest zresztą skutkiem jednej z niewielu jednoznacznie prawdziwych i uniwersalnych wolności – tej intelektualnej. W naszym życiu społecznym możemy na siebie nakładać różnorakie ograniczenia, ale w naszej głowie możemy uważać całkiem przeciwnie. Wolność społeczna oparta jest na paradoksie nieograniczania wolności innych, a przecież może prowadzić ono do ograniczenia mojej wolności. Dlaczego w takim razie czujemy wewnętrzną potrzebę zrealizowania idei, która, chociaż głęboko zakorzeniona w naszej naturze, nadal pozostaje nieokreślona? Dlaczego w ogóle zaczynać wywód o wolności, jeśli wiadomo, że nie dojdziemy do definitywnych wniosków, a podróż do tych, na które natrafimy, okaże się momentami nudna i trywialna?
Prowadzenie tego typu dyskursu na pewno nie może być ograniczone, przeczyłoby to bowiem całej idei wolności. Poza tym jak dotrzeć do finalnej definicji bez mozolnego wałkowania tego, czym jest wolność dla każdego z nas, a zwłaszcza: czemu tak bardzo jej pragniemy? Dlaczego Święto Niepodległości jest tak ważne, że co roku ludzie czują potrzebę wychodzenia na ulicę i manifestowania swojej definicji wolności, mniej lub bardziej brutalnie konfrontując ją z innymi definicjami? Samo to przecież prowadzi do zniewolenia obydwu grup, których członkowie również mogą się bardzo różnić między sobą. Można w tym miejscu przytoczyć paradoks tolerancji Karla Poppera, według którego może ona istnieć jedynie przy wykluczeniu osób bądź prądów intelektualnych wykluczających tolerancję innych. I tak samo rzecz się ma z wolnością, nad którą badania w tej krótkiej i bardzo przystępnie napisanej książce zebrał profesor Golka. Nie tylko dla akademików.
Tytuł: Paradoksy wolności
Autor: Marian Golka
Liczba stron: 239
Rok wydania: 2017
Wydawca: Państwowy Instytut Wydawniczy
