Rok 2012 – kibice karmią swój głód emocji Mistrzostwami Europy w piłce nożnej, fani sportu z wypiekami na twarzy śledzą zmagania olimpijczyków w Londynie, naukowcy świętują wylądowanie łazika na Marsie, a czytelnicy delektują się prozą Kraszewskiego (rok pisarza). Ale 2012 to również rok Janusza Korczaka. Wznawianie jego utworów, publikowanie artykułów i wspomnień o znanym lekarzu, z których najważniejszy wydaje się być „Pamiętnik i inne pisma z getta”, pozwala zaspokoić nie tylko potrzebę czytelniczą, ale przede wszystkim umożliwia poznanie wspaniałego Człowieka. Zapiski z ostatnich miesięcy życia autora dają niezwykle bogaty portret pedagoga, opiekuna, lekarza, społecznika i pisarza w jednej osobie.
Pamiętnik to właśnie ten gatunek, dzięki któremu można najpełniej zgłębić wiedzę o autorze. Journal intime powstaje z głębokiej potrzeby wyrażenia i utrwalenia swoich myśli, rejestracji przeżyć. Może również być metodą autoterapii – notowanie emocji, lęków, obsesji, opisy traumatycznych zdarzeń pozwalają je wszystkie zrozumieć, zaakceptować lub podjąć z nimi walkę. Korczak zaczął prowadzić pamiętnik na kilka miesięcy przed śmiercią, już jako osoba bardzo dojrzała, prawdopodobnie przeczuwająca, iż kres jest bliski. Dlatego główną motywacją autora było dać świadectwo, zostawić po sobie dokument, swoistą biografię „o sobie, o swojej małej i ważnej osobie”, opisać życie i pracę za murami. Korczak miał świadomość własnej wyjątkowości, wiedział, że dzieło jego życia („lekarz i rzeźbiarz duszy dziecięcej”) to niecodzienna misja. Z kart „Pamiętnika” wyłania się przede wszystkim pedagog – większość notatek (oraz dołączonych pism) porusza kwestie związane z podopiecznymi. Los najmłodszych najbardziej leżał mu na sercu. Wprowadzał swoje innowacyjne metody wychowawcze, był sumiennym, wrażliwym i troskliwym opiekunem.
Obserwując dzieci, pogłębiał wiedzę o ich naturze. W swoje zwierzenia dyskretnie wplótł porady dla rodziców czy wychowawców, te fragmenty to kolejny mini-utwór dydaktyczny w jego dorobku. Jednak „Pamiętnik” to także traktat filozoficzny, Korczak zmaga się ze starością, nieubłagany upływ czasu daje mu się coraz bardziej we znaki. Stąd wiele tu myśli o kondycji świata i człowieka, próba zrozumienia kierunku, w którym zmierza współczesność. Utwór pisany był w trudnym, dziejowym momencie, jednak Stary Doktór jakby celowo ignorował otaczającą go rzeczywistość. O tym, że trwa wojna, pisał jedynie między wierszami, np. gdy wspominał o problemach z żywnością, lekarstwami czy przeprowadzkami lub gdy mimochodem wspomniał postać żołnierza. Miał świadomość masowej zagłady Żydów, którą konsekwentnie przeprowadzano. A mimo to nie wypierał się swojego pochodzenia. Henryk Goldszmit notował w swoim „Pamiętniku” refleksje na temat współrodaków, snuł wizję przyszłości swojego narodu, marzył o wolności. I wreszcie, wspomnienia Korczaka to obraz człowieka z krwi i kości, ukazujący jego namiętności, pasje, ale także słabości, o których nie boi się mówić.
„Pamiętnik i inne pisma z getta” to utwór wielogatunkowy, bowiem na jego kartach znalazły się bajki, przypowieści, anegdoty, sprawozdania, listy, odezwy, rozmyślania pesachowe – każda z tych form podkreśla wrażliwość, wnikliwość obserwacji oraz rozwagę w ocenie rzeczywistości autora. Lektura tych wspomnień to prawdziwa intelektualno-emocjonalna uczta, pozwalająca umocnić (lub przywrócić) wiarę w człowieka.
Kinga Młynarska
Ocena: 5/5
Tytuł: „Pamiętnik i inne pisma z getta”
Autor: Janusz Korczak
Liczba stron: 304
Data wydania: 2012
Wydawnictwo: W.A.B.
