Mariusz Szczygieł zajmuje pozycję najsłynniejszego polskiego „czechologa”. Jest nie tylko znawcą, ale i wielbicielem czeskiej kultury, historii i teraźniejszości. Należy do o wiele liczniejszej grupy sympatyków Czech i czeskości. Od najdawniejszych czasów Czesi eksportowali do Polski mnóstwo interesujących postaci i rzeczy: święty Wojciech (pewnie dzisiaj okrzyczany mógłby zostać kolonizatorem), władcy z dynastii Luksemburgów albo Przemyślidów, husyci (to na Śląsku) i ich pogrobowcy – bracia czescy, Szwejk, powieści Kafki albo Hrabala, słynne piwo. „Czeski film” jest być może prześmiewczym zwrotem z języka potocznego, jednakże gdzieś u jego podstaw tkwi sympatia oraz uznanie dla czasami niebywałych pomysłów i żartów naszych południowych sąsiadów.
Ich historia jest pełna nawet boleśniejszych zdrad i klęsk aniżeli polska, jednak nie przeszkadzało to Czechom z pełnym ostrożności namysłem unikać bohaterszczyzny, co Polacy przypłacili utratą Warszawy. Za to Złota Praga dzięki mało efektownej, ale efektywnej czeskiej strategii przetrwania ocalała. I dzięki temu Mariusz Szczygieł swoim mistrzowskim piórem może oprowadzać nas po bardziej znanych i nieznanych (częściej), ulubionych przez siebie miejscach i zakątkach. Praga to zresztą niezwykłe miasto. Jedna ze stolic imperium habsburskiego, uwikłana w prądy reformacyjne, zaskakująco mieszczańska, ale przy tym awangardowa. Pełna kubistycznej i modernistycznej architektury, wkomponowanej w przestrzeń razem z wciąż współistniejącymi średniowiecznymi albo barokowymi budowlami, wraz z wstawionymi gdzieś pomiędzy socjalistycznymi blokami oraz kapitalistycznymi apartamentowcami.
Niemal każde opisywane miejsce zostało przepięknie sfotografowane przez Filipa Springera, dzięki czemu możemy naocznie potwierdzić trafność opisów autora. Trochę gorzej wygląda sprawa z zakorzenieniem w mieście sztuki współczesnej. Instalacje i rzeźby z okresu ostatnich dekad wywołują nie mniejszą liczbę zażartych polemik, niż protesty polityczne przeciw premierowi Babišowi. Przy tej okazji autor opisuje interesujące zjawisko, wspólne dla całej środkowej Europy. Jest nim zawłaszczanie gospodarki kraju przez populistycznych polityków, czemu towarzyszy wykupywanie i korumpowanie wolnych mediów w celu umacniania własnej pozycji politycznej. Tym praktykom Czechy zawdzięczały największe demonstracje od 1989 roku, co jest jednak dowodem, że nie zawsze Czesi pozostają bierni wobec zjawisk politycznych. Tradycje opozycyjne nie są zresztą tam nieobecne – Vaclav Havel i Karta 77 także pojawiają się w narracji Szczygła, czasem w zaskakujących kontekstach. Pod hasłem: „Dziś biegamy za was, jutro wy za nas”. Każdy bieg zaczynał się po pracy, o godzinie siedemnastej. Ulicą Politických vězňů biegały także kobiety z siatkami na zakupy i dzieci odebrane z przedszkola. Przez kilka miesięcy w akcji wzięło udział ponad tysiąc osób”. Zdaje się, że Czesi, podobnie jak Rumuni, żywią naturalną skłonność do surrealizmu.
„Przewodnik” ma mnóstwo najróżniejszych tematów, zgodnie z tytułem – bliskich autorowi. Należą do nich kulinaria, czeska literatura, muzyka, osobiste przyjaźnie i kontakty. Osobista historia miejsca opisana jest na najwyższym poziomie. Lektura obowiązkowa dla każdej wielbicielki i każdego wielbiciela Czech.
Ewa Glubińska
Tytuł: Osobisty przewodnik po Pradze
Autor: Mariusz Szczygieł
Zdjęcia: Filip Springer
Wydawnictwo: Dowody na Istnienie
Rok wydania: 2020
