Obciążeni. „Eutanazja” w latach 1939 – 1945. Historia społeczna – Götz Aly

Obci__eniGötz Aly, niemiecki historyk Holocaustu i dziejów III Rzeszy, w swojej książce „Obciążeni. „Eutanazja” w latach 1939 – 1945. Historia społeczna” analizuje jedną z najbardziej przemilczanych zbrodni i społecznych praktyk nazistowskiego reżimu. Ofiarami eutanazyjnych morderstw w ciągu II wojny światowej padło ponad dwieście tysięcy Niemców i Austriaków. Akcją tą, mającą w nazistowskiej nowomowie szereg eufemizmów, objęto osoby uznane za zbędne przez totalitarny system, który za cel postawił sobie kształtowanie nowej, lepszej rasy.
Osoby niepełnosprawne fizycznie i umysłowo, chore psychicznie, stare i zniedołężniałe uważano za niepotrzebne obciążenie systemu i budżetu hitlerowskiego państwa. Autor dowodzi, że zdecydowała o tym przede wszystkim chłodna kalkulacja ekonomiczna, mniejszą zaś rolę odgrywały aspekty ideologiczne. Likwidowano przede wszystkim osoby, które uznano za zbędny balast dla państwa prowadzącego wojnę. Szokujący jest w tym kontekście nie tylko fakt, że do dzisiaj większość ofiar pozostaje bezimienna, ale także trudność w dostępie do materiałów źródłowych i części dokumentów. Tłumaczyć można to faktem, że temat ten nadal pozostaje społecznym tabu w Republice Federalnej. Większość rodzin przez lata nie mówiła o krewnych zamordowanych w ramach Akcji T-4. Ich losy były przemilczane przez szereg powojennych dekad i nawet dzisiaj nie znajdują one wystarczającego zainteresowania.

Szczególnie istotny jest w tym aspekcie podtytuł „historia społeczna”. Aly dogłębnie analizuje postawy nie tylko otoczenia chorych: ich rodzin, urzędników państwowych, opiekunów społecznych, pielęgniarek, katolickiego i protestanckiego kleru. Rozważa również stanowisko zajmowane w kwestii likwidacji osób „obciążonych” przez niemieckich lekarzy. Paradoksalnie prekursorzy, organizatorzy i wykonawcy zbrodniczej eutanazji wywodzili się ze środowiska postępowych psychiatrów, propagatorów otwartej opieki psychiatrycznej i progresywistycznych terapii. U podstaw ich poparcia dla Akcji T-4 leżała nie tylko wiara w jej pozytywne oddziaływanie na populację, ale także niemoralny utylitaryzm, konformizm i brak skrupułów etycznych. Mordy eutanazyjne należy zaklasyfikować jako zbrodnię dokonywaną przez państwo na swoich obywatelach i popieraną w dużej mierze przez środowisko lekarskie. Przez cały okres wojny, a także po jej zakończeniu panowało na ten temat urzędowe milczenie. Niewiele osób spośród lekarzy, pielęgniarek i urzędników zaangażowanych w tę zbrodniczą działalność postawiono przed sądem. Jest to wyjątkowo przejmujący przykład i ostrzeżenie, jak postęp, wolę reform i nowoczesność systemowo połączono z ludobójstwem.

Jego ofiarom do dzisiaj nie zwrócono tożsamości i człowieczeństwa. Książka Götza Aly’ego jest próbą przerwania milczenia na temat aliansu totalitarnego państwa z ideałami nowoczesności, prowadzącego do zbrodni.

Autor: Götz Aly
Tytuł: Obciążeni. „Eutanazja” w latach 1939–1945. Historia społeczna
Przełożył: Viktor Grotowicz
Wydawnictwo: Czarne
Data wydania: 30 września 2015

About the author
Ewa Glubińska
historyczka, feministka, wielbicielka herstories pisanych przez życie i tych fikcyjnych również

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *