Istnieją książki, które mają niesamowitą moc zmieniania świata. Czasem na lepsze, innym razem na gorsze, nie zmienia to jednak faktu, że zbiór zapisanych drobnym maczkiem kartek potrafi wpłynąć na nas tak mocno, że po ich lekturze nic nie jest już takie samo, jak było. Ile w tym zasługi autora i myśli przez niego przelanych na papier, a ile interpretacji czytelnika i odczytywania dzieła w odpowiednim kontekście? Trudno orzec. Istnieją wszak książki tak nieoczywiste, które na przestrzeni lat zyskiwały moc wpływania na jednostkę, a ich znaczenie zmieniało się w zależności od potrzeb.
Nie musimy tu szukać dzieł nowożytnych filozofów, populistycznych polityków czy współczesnych wizjonerów. Gorące spory i próby zawłaszczenia mogą być udziałem nawet tak niepozornych, przynajmniej na pierwszy rzut oka, tematów jak historia państwa Inków. Państwowy Instytut Wydawniczy przygotował właśnie drugie wydanie jednej z ważniejszych prób ujęcia najdawniejszych dziejów dzisiejszego Peru, w tłumaczeniu profesora Jana Szemińskiego.
Aby w pełni zrozumieć rolę, jaka przypadła tej książce, należy cofnąć się do roku 1604. Wtedy to, po zatwierdzeniu przez Święte Oficium, ukazały się drukiem „O Inkach uwagi prawdziwe” Inki Garcillasa de la Vegi. Autor był nieślubnym potomkiem inkaskiej księżniczki i hiszpańskiego konkwistadora. Mimo że związki takie jak jego rodziców rodziły się raczej z wyrachowania i stanowiły jeden z warunków przynależności do dobrego towarzystwa, ojciec Inki zadbał o swego syna i zapewnił mu wykształcenie w Hiszpanii. Dzięki pobranym naukom oraz żywej wciąż pamięci o historii i tradycji swego narodu, Inca mógł spisać księgę zawierającą dziedzictwo przodków.
Autor nie ograniczał się jedynie do historii. Cytował innych autorów i prostował ich błędy, które często wynikały z trudności w komunikacji pomiędzy miejscową ludnością a hiszpańskimi zdobywcami. Główną zaletą Inki było bowiem jego wychowanie w duchu europejskim i jednoczesne zakorzenienie w inkaskiej tradycji, cecha, której próżno szukać wśród innych autorów ówczesnych opracowań na temat historii Peru. Nic więc dziwnego, że Inca Garcillaso de la Vega silnie skupia się także na obyczajach Inków, ich wierzeniach oraz życiu codziennym. Daje to wyjątkowy obraz życia rdzennych mieszkańców południowej Ameryki, zarówno władców, jak i poddanych.
Skąd zatem wspomniane na początku spory dotyczące treści książki? Uwagi Inki Garcillasa de la Vegi zawierają mnóstwo obserwacji na temat ustroju państwa Inków, które to posłużyły następnie teoretykom i rewolucjonistom za podwaliny własnego spojrzenia na rząd i ustrój idealny w południowoamerykańskich republikach. Co ciekawe, niemal doskonałe państwo Inków, oparte na dokładnym podziale obowiązków każdego obywatela oraz systemie dziesiętnym podziału społeczeństwa (kolejne szczeble hierarchii w państwie sprawowały nadzór nad jednostką podrzędną, składającą się z dziesięciu obywateli), było marzeniem tak komunistów, jak i monarchistów. Tak ogromna rozbieżność spojrzenia na państwowość obecnego Peru musiała prowadzić do otwartych konfliktów.
„O Inkach uwagi prawdziwe” nie jest jedynym dziełem Inki Garcillasa de la Vegi traktującym o historii jego kraju. Zakończone na przybyciu do wybrzeży Peru Hiszpanów, dzieje są kontynuowane w kolejnej książce autora. Czy Państwowy Instytut Wydawniczy wyda także i tę książkę? Oby tak. Lektura „O Inkach uwagi prawdziwe” jest bowiem nie tylko pouczająca, ale nad wyraz fascynująca.
Tytuł: O Inkach uwagi prawdziwe
Autor: de la Vega Inca Garcilasso
Tłumaczenie: Szemiński Jan
Wydawnictwo: PIW Państwowy Instytut Wydawniczy
Liczba stron: 648
Rok wydania: 2017
